მონარქია
მონარქია (ლათ. monarcha; ბერძენ. μονάρχης: μόνος „მონოს“ — ართი, აკა; ἀρχων „არქონ“ — მართუალა, ლიდერი) — სახენწჷფო მართუალაშ ფორმა.
მონარქია რე მართუალაშ თიჯგურა ფორმა, მუჟამსჷთ ხემანჭუალა რე ართ ადამიერიშ, მაფაშ ხეს. (ქირსეშახ 2000-800 წწ. საბერძნეთიშ უმენტაშ ნოღა-სახენწჷფოეფს მართუნდჷ მონარქი ანუ მაფა, ბერძენულ ოხორუეფს ვა მართუნდეს დიაფალეფი) დუდმაართაშე, მაფას გიშმაგორუნდჷ კათა. მოგვიანაფათ, მაფეფქ მუნეფიშ ხემანჭუალაშ გინოჩამა დიჭყეს მონძალათ უნჩაშ ქომოლსქუაშა. საბერძნეთის მაფეფს დიდი ხემანჭუალა უღუდეს: გიშმაშქვანდეს კანონეფს დო რდეს მოსამართალეეფი, თინეფი გიმირინუანდეს ჯარიშ კოჩეფს თი კათაშ სააწმარენჯოთ, ნამუთ ვადმაჸუნუდჷ კანონეფს დო ვაგაფულენდჷ გინაგაფალეფს.
არსებენს მონარქიაშ ჟირ ტიპი: კონსტიტუციური მონარქია — ნამუშ ბორჯის მონარქიშ ხემანჭუალა გოხურგილი რე კონსტიტუციათ დო აბსოლუტური მონარქია — ნამუშ ბორჯის მონარქის უგუხურგუ ხემანჭუალა უღუ.
შქა ოშწანურეფს მონარქია რდჷ სახენწჷფო მართუალაშ არძოშე უმოსი გოფაჩილი ფორმა. ალმახანური მონარქიეფიშ დიდი ნორთი (კერზოთ ევროპული მონარქიეფი) კონსტიტუციური რე. ალმახანური ფაქტობური აბსოლუტური მონარქიეფი რე: ბრუნეი, ბჰუტანი, ომანი, საუდიშ არაბეთი დო ესვატინი. ვატიკანი რე თეოკრატიული მონარქია, ნამუშ მონარქი რე რომიშ პაპი.