ურბენ ლევერიე
ურბენ ჟან ჟოზეფ ლევერიე (ფრანგ. Urbain Jean Joseph Le Verrier; დ. 11 მელახი, 1811, სენ-ლო, საფრანგეთი — ღ. 23 ეკენია, 1877, პარიზი, საფრანგეთი) — ფრანგი მათემატიკოსი დო ასტრონომი, წჷმარინუ პლანეტა ნეპტუნიშ არსებობაშ კონცეფცია მათემატიკური კალკულაციათ. მათემატიკური კალკულაციათ მეღებული კორდინატეფი ლევერიექ ქუჯღონჷ გერმანალ ასტრონომს იოჰან გოტფრიდ გალეს, ნამუქჷთ ჸათე კორდინატეფიშ გიმორინაფათ მიოგორუ ნეპტუნს ბერლინიშ ობსერვატორიაშე 1846 წანაშ 23 ეკენიას.
| ურბენ ლევერიე | |
| ფრანგ. Urbain Le Verrier | |
 | |
| დაბადებაშ თარიღი: | |
|---|---|
| დაბადებაშ აბანი: | |
| ღურაშ თარიღი: |
ეკენია 23, 1877 (66 წანერი) |
| ღურაშ აბანი: |
პარიზი, საფრანგეთი |
| მენოღალობა: | |
| ომენცარე სფერო: | |
| სამუშაშ აბანი : | |
| ალმა-მატერი: | |
| ჯილდოეფი დო პრემიეფი: |
კოპლიშ მენდალი (1846) |
| ხეშმოჭარუა: |
|
ლევერიე გურაფულენდჷ პარიზიშ პოლიტექნიკურ სკოლას. დუდშე ქიმიათ რდჷ დაინტერესებული, უკულ დიჭყჷ ასტრონომიაშ გურაფა. გურაფაშ თებაშ უკულ მუშენდჷ პარიზიშ ობსერვატორიას დო რდჷ თიში დირექტორი 1854-1870 დო 1873-1877 წანეფს.
1846 წანაშე ლევერიე რდჷ საფრანგეთიშ მენცარობეფიშ აკადემიაშ მაკათური დო 1847 წანაშე ლონდონიშ ომაფე ჯარალუაშ ურცხოალი მაკათური. ლევერიე ართ-ართი რე 72 მენცარიშე ნამუშ ჯოხოთ მიკოჭარილი რე ეიფელიშ ჸორშიშ ფასადის.
ლევერიექ მენცარული კარიერა 1830-იან წანეფშე დიჭყჷ. დუდშე თიში ინტერესეფიშ სფერო რდჷ ბჟაშ სისტემაშ სტაბილურობა, პერიოდული კომეტეფი დო შხვა საკითხეფი.
დომინიკ ფრანსუა არაგოშ გოლინათ ლევერიექ დიჭყჷ პლანეტა ურანიშ ორბიტაშ ჭიჭე მარა სისტემური ირეგულარობეფიშ რკვიება, ნიუტონიშ კანონეფიშ მეჯინათ. თეხანური პერიოდიშო, ლევერიეშე ზოხორინელი, მანგური კალკულაციეფი აკეთჷ ბრიტანალ ასტრონომქ ჯონ ქაუჩ ადამსიქ.
პლანეტა ურანს მიოგორუ უილიამ ჰერშელიქ 1781 წანას. ჸათე პერიოდიშ უკული პლანეტას მენცარეფი ხშირას ირკვიენდეს. რკვიებეფიშ ბორჯის იძირუ ნამდა პლანეტაშ ჸარაფი რეგულარული ვარდჷ. ჸათე ირეგულარობეფი ხვალე ნიუტონიშ გრავიტაციული კანონეფით ვეინწყინედჷ დო თინეფიშ ბაძაძი შხვა, უჩინებუ ასტრონომიული ობიექტი - პლანეტა რდჷ.
ლევერიექ გჷმოთვალუ უჩინებუ პლანეტაშ ლოკაციაშ კორდინატეფი დო დანტკიცებელო ქუჯღონჷ გოტფრიდ გალეს, ბერლინიშ ობსერვატორიაშა. გალექ ლევერიეშ კორდინატეფით, პლანეტა ნეპტუნს 1846 წანაშ 23 ეკენიას ქიმიოგორუ.
თაშნეშე, ლევერიე ირკვიენდჷ პლანეტა მერკურიშ ჸარაფის. ლევერიეშ აზრით მერკურიშ ორბიტაშ პრეცესია ვეინწყინედჷ ნიუტონიშ კანონეფით დო ვართ შხვა პლანეტეფიშ პერტუბაციათ. ლევერიექ მერკურიშ პრეცესიაშ ბაძაძეფიშ ეიონწყჷმალო წჷმარინუ ხოლო შხვა ახალი პლანეტაშ არსებობაშ კონცეფცია. ლევერიეშ აზრით ჸათე პლანეტა ბჟაწკჷმა, მერკურიშე უმოს ხოლოს იდვალუაფუდჷ. უკულიანი პერიოდეფიშ მენცარეფქ გაფართინეს ლევერიეშ ჸათე იდეა დო ჰიპოთეზურ პლანეტას სახელი ხოლო ქიგიოდვეს ვულკანი. პლანეტა ვულკანიშა მენცარეფს ვემიაგორეს. უკულიანი პერიოდეფიშ მენცარეფქ ანომალიური პრეცესია ფარდობითობაშ თეორიათ გენწყეს.
ლევერიე მუშ ცხოვრებას პარიზიშ ობსერვატორიას მუშენდჷ. თიში მენეჯმენტი კოლეგეფს ვამოწონდეს დო თინა 1870 წანას ობსერვატორიაშე ხოლო გეგნათეს. შარლ-ეჟენ დელონეშ ღურაშ უკულ, ლევერიე კინ დართინეს დო ობსერვატორიაშ დირექტორო უკულ ღურაშახ ქომუშენდჷ.
ურბენ ლევერიექ ღურუ 1877 წანაშ 23 ეკენიას, 66 წანერქ. ნთხორილი რე პარიზიშ მონპარნასიშ სასაფლას.
რესურსეფი ინტერნეტის
რედაქტირაფა
- ურბენ ლევერიე ენციკლოპედია ბრიტანიკას
- Le Verrier on the French 50 Franc banknote Archived 2018-08-03 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Obituary – Nature, 1877, vol. 16, page 453
- Interesting interview with M. LeVerrier, director of the Paris Observatory - New York Herald, 14 April 1877, p. 7
- Virtual exhibition on Paris Observatory digital library
- Le Verrier's works digitalized on Paris Observatory digital library