საფრანგეთი

საფრანგეთი (ფრანგ. France, [fʁɑ̃s] ) ოფიციალურო საფრანგეთიშ რესპუბლიკა (ფრანგ. République française, [ʁe.py.blik fʁɑ̃.sɛz] ) — სახენწჷფო ბჟადალი ევროპას. თიში ზუღაშმელენი რეგიონეფშა დო ტერიტორიეფშა მიშმურს: ობჟათე ამერიკას მადვალუ საფრანგეთიშ გვიანა, ოორუე ამერიკას — სენ-პიერი დო მიკელონი, საფრანგეთიშ ვესტ-ინდოეთი, თაშნეშე რჩქალი დო ინდოეთიშ ოკიანეეფს მადვალუ ანდა კოკი, ნამუშით საფრანგეთი, მოსოფელს ართ-ართი უშხუაში იზოლირებული გიშაკერზაფილი ეკონომიკური ზონა რე. საფრანგეთიშ მეტროპოლიას ოორუეშე უხურგანა ბელგია დო ლუქსემბურგი, ოორუე-ბჟაეიოლშე — გერმანია, ბჟაეიოლშე — შვეიცარია, ობჟათე-ბჟაეიოლშე — იტალია დო მონაკო, ობჟათეშე — ანდორა დო ესპანეთი, ოორუე-ბჟადალშე ოზუღე ხურგი უღჷ გოართოიანაფილი ომაფეწკჷმა. ქიანაშ მეტროპოლიური ტერიტორია გჷნოზინდილი რე რაინიშე ატლანტიშ ოკიანეშა დო სქირონაშქა ზუღაშე ლა-მანშიშა დო ოორუეშ ზუღაშა. ქიანაშ ვითობრუო აკმადგინალი რეგიონი, ნამუეფშე ხუთი ზურაშმელე იდვალუაფჷნ აკმადგინანა 632,702 კმ²-ის სოდე ოხორანს დოხოლაფირო 68.6 მილიონი ადამიერი (2025). საფრანგეთი რე გვერდო საპრეზიდენტო რესპუბლიკა, ნამუშ ნანანოღა, უკაბეტაში ნოღა, თარი კულტურული დო ეკონომიკური ცენტრი რე პარიზი.

საფრანგეთიშ რესპუბლიკა ფრანგ. République française საფრანგეთი
დევიზი: „ფრანგ. Liberté, égalité, fraternité“ დუდიშულა, წორწობა, ჯიმალობა
ჰიმნი: „La Marseillaise“
საფრანგეთიშ ორენი
ნანანოღა (დო უკაბეტაში ნოღა)		პარიზი 48.85,2.3548°51′ ოორ. გ. 2°21′ ელ. გ.
ოფიციალური ნინა(ეფი)		ფრანგული
რელიგია		50% ქირსიანობა 33% ვა რელიგიური 4% ისლამი 4% შხვა რელიგიეფი
თარობა		უნიტარული გვერდო საპრეზიდენტო რესპუბლიკა
-	პრეზიდენტი	ემანუელ მაკრონი
-	პრემიერ-მინისტრი	ფრანსუა ბაირუ
ფართობი
-	გვალო	632,702.3 კმ2 (42-ა)
-	წყარი (%)	0.86
მახორობა
-	2025 ფასებათ	68,605,616 (20-ა)
ედპ (ჸუპ)		2024 ფასებათ
-	გვალო	$4.359 trillion (9-ა)
-	ართ მახორუშე	$65,940 (22-ა)
აგი (2022)		0.910 (28-ო)
ვალუტა		ევრო (€) (EUR) CFP ფრანკი (XPF)
ბორჯიშ ორტყაფუ		+1
-	ზარხულიშ (DST)	ქო (UTC)
ქიანაშ კოდი		FR
Internet TLD		.fr
ოტელეფონე კოდი		+33

მეტროპოლიური საფრანგეთი, გალეფო ჩინებული კელტური თურეფით დოხორელი რდჷ დიო ხოლო რკინაშ ხანაშე, სოიშახ ჯვ. წ. 51 წანას რომქ თე ტერიტორიაშ ანექსია იქჷნ, ნამუქჷთ გაჭყჷ გიშაკერზაფილი გალურ-რომაული კულტურა. ორდოიან შკა ოშქანურეფს, ფრანკეფქ გაჭყეს ფრანკეფიშ ომაფე, ნამუქჷთ კაროლინგეფიშ იმპერიაშ შკაგურო გჷნირთუ. 843 წანაშ ვერდენიშ ხეკულუაქ იმპერია გორთჷ, ბჟადალი ფრანკეფიშ ომაფექ გჷნირთუ საფრანგეთიშ ომაფეთ. შკა ოშწანურეფიშ ოშქაშეთ, საფრანგეთიქ გჷნირთუ ჸონიერი, მარა დეცენტრაიზებული ფეოდალური ომაფეთ, მარა XIV ოშწანურაშ ოშკაშეშე XV ოშწანურაშ ოშკაშეშა, საფრანგეთი მიშაჸუნაფილი რდჷ ინგლისწკჷმა დინასტიური კონფლიქტის, ნამუთ ჩინებული რე მუჭოთ ოშწანიანი ლჷმა. XVI ოშწანურას ფრანგული რენესანსიშ ბორჯის გოპეულჷ ფრანგული კულტურაქ დო გიჭყჷ საფრანგეთიშ კოლონიური იმპერიაქ. საფრანგეთიშ დინოხოლე მიშჷ ჰაბსბურგეფიშ დინასტიაწკჷმა, თაშნეშე რელიგიური ლჷმეფი კათოლიკეფს დო ჰუგენოტეფს შქას. საფრანგეთიქ ეჩდოვითწანიან ლჷმას წუმოძინას მიოჭირინჷ დო ხოლო უმოსო გამანგარუ მუში გაულა ლუი XIV-შ ნჯღვერუაშ ბორჯის.

საფრანგეთი ორხველჷ გოვითარაფილ ქიანეფს დო მახუთა აბანს რე ედომუშამი დინოხოლენი პროდუქტიშ მეჯინათ მოსოფელს. საფრანგეთი ირ წანას ღებულენს 82 მილიონ ტურისტის. საფრანგეთი რე გოართოიანაფილი ერეფიშ ორგანიზაციაშ ართ-ართი გჷმაჭყაფალი დო რე გეჸვენჯი ორგანიზაციეფიშ მაკათური: ფრანკოფონია, ევროკავშირი, დიდი ბრუოიანი, ეკონომიკური გოვითარაფაშ დო ალმახანდობაშ ორგანიზაცია, მოსოფელიშ სავაჭარო ორგანიზაცია დო ლათინური გოართამაფა. რე გოართოიანაფილი ერეფი ორგანიზაციაშ უშქურანჯობაშ სხუნუშ ხუთ ირიათოიან მაკათურშე ართ-ართი.

ჯოხოდვალა

• ოფიციალური: მარგალურო — საფრანგეთიშ რესპუბლიკა; ფრანგულო — France; République française.
• ეტიმოლოგია: ჯოხოდვალა მოურს კელტურ ტომეფშე. ზიტყვა „ფრანკი“ შანენს დუდიშუულ ადამიერს. რომალეფი თე ტერიტორიას გალიას უძახჷდეს გალეფიშ კელტური ტომიშ მეჯინათ. საფრანგეთიშ ჯოხოდვალა შხვა ნინეფშა: Gallia (ბერძნული), Francogallia (ლათინური), Fagguo (ჩინური), Ranska (ფინური), Tsarf (ურიული), Valland (ჯვეშნორვეგიული), Bro-C'hall (ბრეტონული), Perancis (ინდონეზიური).
• ქიანაშ კოდი — FR.

გეოგრაფია დო ორთა

საფრანგეთი კოსმოსშე

საფრანგეთი არძაშე უდიდაში ქიანა რე ფართობით ევროპაშ რსხუ. ქიანა ბჟადალ ევროპას მილარე. ომძღჷ ქიანეფი: ბელგია, ლუქსემბურგი, გერმანია, შვეიცარია, იტალია, მონაკო, ანდორა დო ესპანეთი, ნამუეფშეთ სუმი ვარე ევრორსხუშ მაკათური. საფრანგეთიშ აკოდგინალუას რე კოკი კორსიკა სქირონაშქა ზუღას. საფრანგეთი აკმოდირთუ 26 რეგიონშე. თენეფშე 22 საფრანგეთიშ ტერიტორიას რე, 4 — ზუღაშმელენი ტერიტორიეფი: გვადელუპა, მარტინიკა, გვიანა დო რეიუნიონი. გჷშაკერძაფილი სტატუსით რგებაფულენა შხვა ზუღაშმელენი ტერიტორიეფი: ახალი კალედონია, საფრანგეთიშ პოლინეზია დო შხვა.

• ფართობი — 551.000 კვ.კმ. სამძღოეფი: ოზუღე — 3,010 კმ; ოსქირონე — 2,250 კმ.
• ორთა: გეოგრაფიული რაიონეფი - აკვიტანიაშ ღანჩო, არმორიკიშ მასივი (ბრეტანი), კოტანტინიშ ჩქონი, (ნორმანდია), პარიზიშ ღანჩო, სქირონაშქა ზუღაშ რზენი, ცენტრალური მასივი, რონა-საონიშ ვე, პირენეეფი, ალპეფი დო ჟურა, ელზასი დო ლოთარინგია. გვალამი რაიონეფი: — ალპეფი, პირენეეფი, ჟურა, არდენეფი, ვოგეზე. უმაღალაში კონკა — მონბლანი 4.807 მ; წყარმალუეფი(კმ) — გარონა 650, ლუარა 1.020, მარნა, რაინი, რონა 548 (გვალო 812), საონი, სენა 776; ტობეფი (კვ.კმ) — ჟენევაშ 234 (გვალო 581), ეტან-დე-ბერი 155, ანესი; კოკეფი (კვ.კმ) — კორსიკა 8.680, ილ-დ-ოლერონი 174; კლიმატი — კონტინენტური, ოკიანური.
• ორთაშული რესურსეფი: ქუანოშქერი, რკინაშ მადანი, ბოქსიტეფი, თუთია, ოკიდალი ჯა-ტყა, ჩხომი.

სახენწჷფო

საფრანგეთი რესპუბლიკური მართუალაშ ქიანა რე. მოქმედენს მახუთა რესპუბლიკაშ კონსტიტუცია 1958 წანაშე.

• პოლიტიკური სისტემა: რესპუბლიკა. საფრანგეთი რდჷ მაართა რესპუბლიკა, ნამუქ გჷთარაგუ მონარქია დო გჷმაცხადჷ რესპუბლიკა.
• სახენწჷფოშ მადუდე — პრეზიდენტი ნიკოლა სარკოზი (Nicolas Sarkozy, 2007-შე).
• თარობაშ მადუდე — პრემიერ-მინისტრი ფრანსუა ფიიონი François Fillon (2007).

კანონიშდუმადვალუ ორგანო: ჟირპალატამი პარლამენტი, აკმოდირთუ ნაციონალური კათუაშე (577 მაკათური) დო სენატიშე (321 მაკათური).

დემოგრაფია

საფრანგეთი მახორობაშ მუდანობათ მაჟია ქიანა რე ევრორსხუს გერმანიაშ უკული. საფრანგეთიშ ოძგაშე რეგიონეფს ოხორანა თი კათეფი, ნამუეფით გჷშაგორილეფი რენა ფრანგეფშე ნინათ დო კულტურათ. საფრანგეთის ოხორანს 5 მილიონიშ უმოსი ურცხოალი. ქიანა გჷშეგრუ მაღალი ურბანიზაციათ დო ოშქარული მეჭედალათ.

• მახორობა: 65,073 მლნ (2009), თენეფშე 90,4% ფრანგეფი, 2,5% ელზასარეფი, 2,0% იტალიარეფი, 1,9% ბრეტონალეფი.
• ნინეფი: ფრანგული (ოფიციალური ნინა), პროვანსული, ბრეტონული, ელზასური, კორსიკული, კატალანური, ბასკური, ფლამანდული.
• რელიგია — კათოლიციზმი, პროტესტანტიზმი (1 მლნ), ისლამი (4 მლნ).
• ნოღეფი: (ვითოში) — პარიზი (2.110, აგლომ. — 11.330), ლიონი (444, აგლომ. — 1.671), მარსელი (820, აგლომ. — 1.538), ტულუზა (412, აგლომ. — 978), ნიცა (332, აგლომ. — 946), ნანტი (282, აგლომ. — 721), სტრასბურგი (272).

ადმინისტრაციული გორთუალა

22 რეგიონი დო 96 დეპარტამენტი

საფრანგეთიშ რესპუბლიკაშ ტერიტორია ირთუ 100 დეპარტამენტო (departament), ნამუეფით 22 ისტორიულ-გეოგრაფიულ რეგიონს რენა აკოართაფილი, თენეფშე კორსიკას გჷშაკერძაფილი სტატუსი აფუ მენიჭებული.

საფრანგეთიშ რეგიონეფი რე: აკვიტანია, ბრეტანი, ბურგუნდია, ელზასი, ჟიმოლენი ნორმანდია, კორსიკა, ლანგედოკი-რუსილონი, ლიმუზენი, ლოთარინგია, ლუარაშ რეგიონი, ნორდ-პა-დე-კალე, ოვერნი, ილ დე ფრანსი, პიკარდია, პროვანსი-ალპეფი-ლაჟვარდამი ძგაპიჯი, პუატუ-შარანტი, რონა-ალპეფი, ობჟათე პირენეეფი, ფრანშ-კონტე, თუდოლენი ნორმანდია, შამპან-არდენი, ცენტრი

საფრანგეთიშ არძა დეპარტამენტის უღჷ იდენტური სტატუსი. დეპარტამენტეფი ირთუ 342 ოკრუგო, ნამუეფით უკული კანტონეფო ირთუ. კანტონეფი იკათუანა ჭიჭე მუდანობათ კომუნეფს.

საფრანგეთიშ დორხველობას რე 4 ზუღაშმელენი დეპარტამენტი (departament d’outre mer) დო 4 ზუღაშმელენი ტერიტორია.

რეგიონეფი დო დეპარტამენტეფი

რეგიონი	დეპარტამენტი
ელზასი	თუდოლენი რეინი, ჟიმოლენი რეინი
აკვიტანია	დორდონი, ჟირონდა, ლანდი, ლო დო გარონა, ატლანტიკური პირინეი
ოვერნი	ალე, კანტალი, ჟიმოლენი ლუარა, პუი-დე-დომი
თუდოლენი ნორმანდია	კალვადოსი, მანში, ორნი
ბურგუნდია	კოტ-დ’ორი, ნიევრი, სონა დო ლუარა, იონა
ბრეტანი	კოტ-დ’არმორი, ფინისტერი, ილი დო ვილენი, მორბიანი
ცენტრი	შერი, ერი დო ლუარი, ენდრი, ენდრი დო ლუარა, ლუარე, ლუარი დო შერი
შამპან-არდენი	არდენი, ობი, ჟიმოლენი მარნა, მარნა
კორსიკა	ობჟათე კორსიკა, ოორუე კორსიკა
ფრანშ-კონტე	დუ, ჟიმოლენი სონა, იურა, ბელფორიშ ტერიტორია
ჟიმოლენი ნორმანდია	ერი, ზუღაპიჯიშ სენა
ილ-დე-ფრანსი	ესონა, ო-დე-სენი, პარიზი, სენა დო მარნა, სენა-სენ-დენი, ვალ-დე-მარნი, ვალ-დ'უაზი, იველინი
ლანგედოკი-რუსილონი	ოდი, გარი, ერო, ლოზერი, ბჟაეიოლ პირინეი
ლიმუზენი	კორეზი, კრიოზი, ჟიმოლენი ვიენა
ლოთარინგია	მიორტი დო მოზელი, მიოზი, მოზელი, ვოგეზი
ობჟათე პირენეეფი	არეჟი, ავერონი, ჟერი, ჟიმოლენი გარონა, ჟიმოლენი პირინეი, ლო, ტარნი, ტარნი დო გარონა
ნორდ-პა-დე-კალე	ნორი, პა-დე-კალე
ლუარა	ატლანტიაშ ლუარა, მენი დო ლუარა, მაიენი, სარტა, ვანდეია
პიკარდია	ენა, უაზა, სომა
პუატუ-შარანტი	შარანტა, ზუღაპიჯიშ შარანტა, დიო-სევრი, ვიენა
პროვანსი-ალპეფი-ლაჟვარდამი ძგაპიჯი	ჟიმოლენი პროვანსიშ ალპეფი, ზუღაპიჯიშ ალპეფი, ბუშ-დიუ-რონი, ჟიმოლენი ალპები, ვარი, ვოკლიუზი
რონა-ალპეფი	ენი, არდეში, დრომი, ჟიმოლენი სავოია, იზერი, ლუარა, რონა, სავოია

ეკონომიკა

ლა დეფანსი, პარიზი — საფრანგეთიშ ეკონომიკაშ გური

• ედომუშამი ერუანული პროდუქტიშ სტრუქტურა (%) - ოფუტეშ მეურნობა 2, რეწუა 28, მოინალობა 69;
• ანპ (1 შურშე) — 26.300 $.
• ექსპორტი — ღვინი, ოფუტეშ მეურნობაშ პროდუქცია, მანქანაშკიდანჯალაშ ნაწარმი, ქიმიკატეფი.
• ბიუჯეტი — 286,000 მლნ $.
• ვალუტა — ევრო (EUR); 2002 წანაშახ ფრანგული ფრანკი.
• უდიდაში კომპანიეფი — ალკატელი, ფრანს-ტელეკომი, კრისტიან დიორი, დანონი, მიშლენი, აქსა, რენო, სიტროენი, ერ-ფრანსი, პეჟო, შნაიდერი.
• უდიდაში ბანკეფი — კრედი აგრიკოლ, ბანკ ნასიონალ დე პარი, სოსიეტე ჟენერალი, კომპანი ფინანსიე პარიბა, კრედი ლიონე.

რესურსეფი ინტერნეტის

ვიკიოწკარუეს^? რე ხასჷლა თემაშენ:

საფრანგეთი

• France, from the BBC
• France at UCB Libraries GovPubs
• Weather forecast