ყირგიზეთი
ყირგიზეთი (ოფიციალურო ყირგიზეთიშ რესპუბლიკა, (ყირგ. - Кыргызстан, (qyrgyz'stan))[1]) — ევრაზიაშ ცენტრის მადვალუ სახენწჷფო, ედომუშამო ორხველჷ აზიას. იდვალუაფუ ტიან-შანიშ ბჟადალი დო ცენტრალური ნორთეფიშ დო პამირიშ ოორუე ნორთეფს შქას. სახენწჷფოშ პრეზიდენტი — სადირ ჟაპაროვი (ს/მ).
| ყირგიზეთიშ რესპუბლიკა Кыргыз Республикасы Кыргызская Республика ყირგიზეთი |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| ჰიმნი: ყირგიზეთიშ რესპუბლიკაშ ერუანული ჰიმნი (ყირგ. - კირგიზ რესპუბლიკასნ მამლექეტიკ გიმნი) National_Anthem_of_Kyrgyzstan.ogg |
||||||
 |
||||||
| ნანანოღა | ბიშკეკი / | |||||
| უკაბეტაში ნოღა | ბიშკეკი, ოში, ჯალალ-აბადი, კარაკოლი | |||||
| ოფიციალური ნინა(ეფი) | ყირგიზული, რუსული | |||||
| რელიგია | ისლამი | |||||
| თარობა | რესპუბლიკა | |||||
| - | პრეზიდენტი | სადირ ჟაპაროვი (ს/მ) | ||||
| - | პრ.-მინისტრი | სადირ ჟაპაროვი | ||||
| ფართობი | ||||||
| - | გვალო | 199,900 კმ2 (86-ა) | ||||
| - | წყარი (%) | 3.6 | ||||
| მახორობა | ||||||
| - | 2005 ფასებათ | 5,264,000 (111-ა) | ||||
| - | census | 4,896,100 | ||||
| - | მეჭედალა | 6 ად ად/კმ2 (176-ა) | ||||
| ედპ (ჸუპ) | 2005 ფასებათ | |||||
| - | გვალო | $10.764 მილიარდი (134-ა) | ||||
| - | ართ მახორუშე | $2,150 (140-ა) | ||||
| აგი (2007) | 0.696 (ოშქაშე) (116-ა) | |||||
| ვალუტა | ყირგიზული სომი (KGS) |
|||||
| ბორჯიშ ორტყაფუ | (UTC +6სთ.) | |||||
| ქიანაშ კოდი | KGZ | |||||
| Internet TLD | .kg | |||||
| ოტელეფონე კოდი | +996 | |||||
ჯოხოდვალა
რედაქტირაფა- ოფიციალური: ყირგიზეთიშ რესპუბლიკა.
- ერუანული: Кыргызстан; Kyrgyz Respublikasy.
გეოგრაფია
რედაქტირაფა
ქიანა ცენტრალურ აზიას. მახურგე ქიანეფიე - ჩინეთი, ტაჯიკეთი, უზბეკეთი დო ყაზახეთი. ფართობი - 198.500 კვ.კმ. ორთა - ქიანაშ ტერიტორიაშ 90% ზუღაშ დონეშე 1500 მეტრაშ სიმაღალას იდვალუაფუ. უდიდაში ტობა - ისიკ-ყული. ქიანაშ უდიდაში კონკა რე გომორძგუაშ პიკი - 7439 მ.
სახენწჷფო
რედაქტირაფა- სახენწჷფო სისტემა - რესპუბლიკა.
- სახენწჷფოშ მადუდე - პრეზიდენტი. 2005 წანაშე ყურმანბეკ ბაკიევი.
- კანონდუმადვალუ ორგანო - ჟირპალატიამი პარლამენტი (ჟოგორკუ კენეში - 70 მაკათური, კანონდუმადვალუ ასამბლეა - 35 მაკათური).
ტერიტორიული მონწყუალა
რედაქტირაფაყირგიზეთი ადმინისტრაციულო ირთუ 7 აკანო (oblasty) დო 2 ნოღათ (shaar), თენეფიე:
- ნოღა ბიშკეკი
- ნოღა ოში
- ბატკენიშ აკანი
- ოშიშ აკანი
- ჩუიშ აკანი (ცენტრი - ბიშკეკი)
- ჯალალაბადიშ აკანი
- ნარინიშ აკანი
- ტალასიშ აკანი
- ისიკ-ყულიშ აკანი (ცენტრი - კარაკოლი)
ადმინისტრაციული დორთუალა
რედაქტირაფა
თარი სტატია: ყირგიზეთიშ ადმინისტრაციულ-ტერიტორიული დორთუალა.ადმინისტრაციულ-ტერიტორიულ ართულეფო იკოროცხუ ნოღეფი, რაიონეფი, თაშჷნეშე айылные аймаки (აილნიე აიმაკი) (ტერიტორიული გუმნაქიმჷნა, ნამუთ აკმოდირთუ ართი ვარდა მუსხირენ ოფუტეშე)[2]. ყირგიზეთიშ აკოდგინალუაშა მიშმურს:
- 498 მუნიციპალური გუმნაქიმჷნა, თაურჷშე:
- 2 ონოღე აკანი,
- 7 ობლასტი,
- 40 მუნიციპალური რაიონი,
- 28 ონოღე,
- 423 ოფუტე აკანი (айыл өкмөтү).
| № | შილა | აკანი | ადმინისტრაციული ცენტრი |
ფართობი, კმ2 |
მახორობა, ადმ. |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | ჩუიშ აკანი | ნ. ბიშკეკი | 20 200 | 814 900 | |
| 2 | ისიკ-ყულიშ აკანი | ნ. კარაკოლი | 43 100 | 444 500 | |
| 3 | ტალასიშ აკანი | ნ. ტალასი | 11 400 | 231 800 | |
| 4 | ნარინიშ აკანი | ნ. ნარინი | 45 200 | 262 100 | |
| 5 | ჯალალ-აბადიშ აკანი | ნ. ჯალალ-აბადი | 33 700 | 1 036 700 | |
| 6 | ოშიშ აკანი | ნ. ოში | 29 200 | 1 130 900 | |
| 7 | ბატკენიშ აკანი | ნ. ბატკენი | 16 995 | 441 100 |
დემოგრაფია
რედაქტირაფაეკონომიკა
რედაქტირაფამიუკუჯინალო დონორეფიშ, მაართა რანწკის ოერეფშქაშე სავალუტო ფონდიშ, დიდი მოხვარაში, ზოხორინალაშ უკული ყირგიზეთი ეკონომიკურ სიძნელეეფს გინმიცადენს. თარი ორთაშური რესურსეფი - ჰიდროენერგია, ორქო დო დიხაშ იშვიათი ლითონეფბიშ შანულამი ოზირეეფი, ქუანოშქერიშ, ნავთობიშ დო ორთაშური აირიშ ექსპლუატაცია კინე მუშ მოხვარებაშო; ვარჩხილიშწყარი, ბისმუტი, ტყვია, თუთია. საექსპორტო პროდუქცია - ოჭკომალი პროდუქტეფი, მანქანაეკოგაფაშ პროდუქცია, შალი, ლითონეფი. ერუანული ვალუტა - სომი (KGS);
უახალაში ისტორია
რედაქტირაფაიანაშ ტერიტორია 1855 წანაშე რუსეთიშ იმპერიაშ აკოდგინალუას რდჷ. 1924 წანაშ აკიქიმინჷ ყარა-ყირგიზეთიშ ავტონომიური აკანქ, 1926 წანას - ყირგიზეთიშ ასსრ. 1936 წანას - აკიქიმინჷ ყირგიზეთიშ სსრ. ზოხორინალ გიმაცხადჷ 1991 წანას. 2005 წანაშ მელახის, საპარლამენტო გიშაგორუეფიშ უკული გოვითარაფილ დრამატულ მოლინეფქ გათუ ასკარ აკაევიშ 15 წანამი მართუობა.
სახენწჷფო დღახუეფი
რედაქტირაფა თარი სტატია: ყირგიზეთიშ დღახუეფი.წყუ[3]:
| თარიღი | ჯოხოდვალა მარგალურო | ჯოხოდვალა ყირგიზულო | ხვილაფეფი |
|---|---|---|---|
| 1 ღურთუთა | ახალი წანა | Жаңы жыл | ~ |
| 7 ღურთუთა | ქირსე | Иса пайгамбардын туулган күнү | რუსეთიშ მართლმადიდებლური ოხვამეშ კალენდარიშ მეჯინათ |
| 23 ფურთუთა | ნანადიხაშ მათხილეშ დღა | Ата-Журтту коргоочунун күнү | ~ |
| 8 მელახი | ოსურეფიშ ოერეფშქაშე დღა | Эл аралык аялдар күнү | ~ |
| 21 მელახი | ნოორუზი | Нооруз | აფუნიშ ბუნიობაშ დღა |
| 1 მესი | მაართამაისობა | 1-май күнү | ~ |
| 5 მესი | კონსტიტუციაშ დღა | Конституция күнү | ~ |
| 9 მესი | გომორძგუაშ დღა | Жеңиш күнү | ~ |
| 31 მარაშინათუთა | ზოხორინალაშ დღა | Эгемендүүлүк күнү | ~ |
| 7 ნოემბერი | დიდი ოქტომბერიშ სოციალისტური რევოლუციაშ დღა | Улуу Октябрь Социалисттик революциясынын күнү |
კულტურა
რედაქტირაფა- არქიტექტურა: მანასიშ მავზოლეუმი (XIV ო,), ჯიხა „ბურანა“ (XI ო.), მავზოლეუმი უზგენეს (XII ო.), შაჰ-ფაზილიშ მავზოლეუმი (XII ო).
- ტურიზმი: ყირგიზეთიშ უთარაში ღირსოშინე რე ისიკ-ყულიშ ტობა, ნამუშ ელმოლს ტურისტული ბაზეფი დო მასვანჯაფალი ჸუდეეფიე დვალირი.
რესურსეფი ინტერნეტის
რედაქტირაფა- ყირგიზეთიშ რესპუბლიკაშ თარობაშ ოფიციალური ვებ-ხასჷლა
- ყირგიზეთიშ რესპუბლიკაშ დუდთხილუაშ სამინისტროშ ოფიციალური ხასჷლა Archived 2014-11-13 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- ყირგიზეთიშ საინფორმაციო პორტალი
- ყირგიზეთი. ომენცარე პერიოდიკა
- ↑ 6 февраля 2014 года президент Кыргызстана ალმაზბეკ ატამბაევი высказал мнение, что по аналогии с Монголией, в названии которой отсутствует окончание «стан», возможно, существует необходимость рассмотреть со временем вопрос перехода на название Кыргыз эл — «Земля кыргызов», чтобы устранить параллели со странами Средней Азии, и тем самым повысить интерес иностранцев к стране
- ↑ cite web|url=http://lenta.ru/news/2013/10/03/kyrgyz/%7Ctitle=Парламент Киргизии проголосовал за упразднение областей|author=|date=03.10.2013|work=|publisher=Lenta.ru|accessdate=2013-10-04|lang=ru}}
- ↑ ყირგიზეთიშ რესპუბლიკაშ ოხანდე კოდექსიშ 113 ბჷრგილი