ექვთიმე თაყაიშვილი
ექვთიმე თაყაიშვილი (წიმინდე ექვთიმე ღორონთიშკოჩი, დ. 1863 წანაშ 3 ღურთუთა, შხვა ვერსიათ 5 მანგი, ლიხაური, ოზურგეთიშ მაზრა, ღ. 1953 წანაშ 21 ფურთუთა, ქართი) — ქორთუ ისტორიკოსი, არქეოლოგი დო ოჯარალუ მოღალე, საქორთუოშ მენცარობეფიშ აკადემიაშ აკადემიკოსი, (1946), პროფესორი (1918), ქართიშ სახენწჷფო უნივერსიტეტიშ ართ-ართი დჷმარსხუაფალი.
ექვთიმე თაყაიშვილქ დებადჷ ოფუტე ლიხაურს, ჟინოსქუა სვიმონ თაყაიშვილიშ ფანიას. თე ეკონია რუსეთიშ ჯარს ინალენდჷ - თურქეთიშ თანჯაშ მათხილარ ართ-ართ რაზმის ხემანჯღვერენდჷ წყარმალუ ჩოლოქის. ექვთიმეშ ნანა, ნინო, პატჷნ გიტელი ნაკაშიძეშ სქუა რდჷ. ექვთიმეს ჸუნდჷ და ლისა დო ჯიმალეფი: ნიკო დო ვარლამი.
სუმი წანერი რდჷნ თეშ, ექვთიმეს ჯაშა ეშულებჷ, გაგთონთხაფე დო კუჩხი მეუტახჷ. თეშ გეშა ექვთიმე თელ მუშ რინას ბიგათ გილეშჷ, მარა მუს ჩქარი გილულა ნოჸოროფუე.
მასქერეფქ ექვთიმეშ დაბადებაშ უკული მალას დოღურეს. ჩქჷჩქჷეფს რდჷნდეს დადი, ქრვი მადია, უნჩაში და დო სინჯა, ნამუთ ომბოლი ჩილიშჯიმალეფიშ მეურვეთ ქჷდარინეს.
ექვთიმე გურაფულენდჷ ქუთეშიშ კლასიკურ გიმნაზიას. ექვთიმე ხემონჭირელო რდჷ გურაფა ბორჯის. ექვთიმექ გიმნაზია ვარჩხილიშ მენდალშა ათუ 1883 წანას.
გურაფა ექვთიმექ პეტერბურგიშ უნივერსიტეტის გაგინძორჷ. 1887 წანას პეტერბურგიშ უნივერსიტეტიშ ისტორია-ფილოლოგიაშ ფაკულტეტი გათუ, ლათინურ-ბერძენული ნინეფიშ გინორთათ.
1887–1894 წანეფს ექვთიმე თაყაიშვილი ქართიშ ოჟინოსქუალე სკოლას დო კლასიკურ გიმნაზიას დირექტორიშ, ალექსი ჭიჭინაძეშ მეპეჯებათ, ლათინურ დო ბერძნულ ნინეფს ოგურუანდჷ. 1888 წანას ჭარუა-კითხირიშ გჷმაფაჩალი ჯარალუაშ მაკათურო გინირთჷ. პარალელურო ხეშნაჭარეფს გჷმაბჟინუანდჷ გაზეთ „ივერიას“. ექვთიმე თაყაიშვილს მაართა ომენცარე ბიჯგეფს ნერჩი მოუხაზჷრ ისტორიკოს დიმიტრი ბაქრაძექ, ნამუსჷთ ექვთიმექ აუხვადჷ გიმნაზიას მუშობაშ დოჭყაფაშე ართ წანაშ უკული. მუნეფი ფშხირას გილეშეს საქორთუოშ შხვადოშხვა რეგიონეფშა დო შაყარანდეს ჯვეშ ხეშნაჭარეფს.
1902-1910 წანეფს ექვთიმექ სუმშა იშარჷ ობჟათე საქორთუოშა. მაართა ექსპედიცია მანწყუ 1902 წანას, არქიტექტორ სიმონ კლდიაშვილწკჷმა დო ფოტოგრაფ ალექსანდრე მამუჩაიშვილწკჷმა ართო. ახალციხეშ დო ახალქალაქიშ ძეგლეფწკჷმა ართო გჷმირკვიეს არტაანიშ დო ოლთისიშ ოლქიშ ძეგლეფი.
1907 წანას ექვთიმე თაყაიშვილქ დარსხუ საქორთუოშ ოისტორიე დო ოეთნოგრაფიე ჯარალუა, ნამუშ ღანკი რდჷ საქორთუოშ ისტორიაშ, მუშ კათაშ რინაშ დო ხელუანობაშ ძეგლეფიშ დოგურაფა.
ექვთიმე რდჷ საქორთუოშ ნაციონალურ-დემოკრატიული პარტიაშ ართ-ართი დჷმარცხუაფალი. 1919-1921 წანეფს თინა რდჷ საქორთუოშ დემოკრატიული რესპუბლიკაშ დჷმარცხუაფალი კორობუაშ დუდმახვენჯიშ გამაკოჩი. დიდი თია მიშეღჷ ექვთიმექ ქართიშ ქართიშ სახენწჷფო უნივერსიტეტიშ დორსხუაფაშ ამბეშა. უნივერსიტეტიქ 1918 წანაშ 26 იანარს გინწყჷ დო ექვთიმე ართ-ართ მაართა პროფესორი რდჷ.
ბოლშევიკური რუსეთიშ ჭითა არმიაშე საქორთუოშ ანექსიაშ უკული, 1921 წანაშ 11 მელახის, ექვთიმექ საქორთუოშ მაართა რესპუბლიკაშ ხეშულობაშ შხვა მაკათურეფწკჷმა ართო საქორთუო ქჷდიტუ. დუდშე მუქ ქჷდიხორჷ პარიზის, უკული ლევილს. კანკალე პერიოდეფს გურაფულენდჷ ოქსფორდის. თხოზინელ თარობაქ მიდეღჷ საქორთუოშ განძიშ ისტორიულო გჷშაკერძაფილი ნორთი. თიშა მიშეშ ქართიშ მუზეუმიშ განძეფი, ზუგდიდიშ დადიანეფიშ დოხორეშ, მარტვილიშ დო გელათიშ მონასტერეფიშ, ქართიშ დო ბორჯომიშ დოხორეეფიშ განძეფი დო შხვა. განძის ომინჯჷდჷ ექვთიმე თაყაიშვილი დო მარსელიშ ბანკის აფუდჷ ჩუალირი. 1945 წანაშ 11 პირელს ექვთიმექ ქართიშა დირთჷ. 1945 წანაშ 15 პირელს ექვთიმე თაყაიშვილი საქორთუოშ სსრ განათლებაშ მინისტრიშ ზოჯუათ ქჷდარინეს ქართიშ სახენწჷფო უნივერსიტეტიშ საქორთუოშ ისტორიაშ კათედრაშ პროფესორო. 1946 წანაშ 28 ქირსეთუთას გჷშასხუნეს საქორთუოშ მენცარობეფიშ აკადემიაშ აკადემიკოსო. ექვთიმე თაყაიშვილს ჸუნდჷ ჩილი, ნინო პოლტარაცკი, დო ოსურსქუა. დიდ მენცარქ 1953 წანაშ 21 ფურთუთას, დიდ გაჭირებას დოღურჷ. თიშ დასაფულებას ვაკეშ საფულეს ხვალე 40 კოჩქ აკიშაყარჷ. ამდღა თინა დასაფულებური რე მთაწმინდაშ პანთეონს. 2002 წანაშ 17 გჷმათუთას საქორთუოშ ეკლესიაქ თინა ჯეგეთ გაკირჩქინჷ. მუშ ეკონია ოხორე აბანს, ვაშლოვანიშ შოშეშ 7 ნომერს მუში მუზეუმი რე გონწყჸჷმილი.
წყუ
რედაქტირაფალიტერატურა
რედაქტირაფა- ელენე კელენჯერიძე-აკადემიკოს ექვთიმე თაყაიშვილის შრომათა ბიბლიოგრაფია. საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა, თბილისი 1963
- ანდრია აფაქიძე-აკადემიკოსი ექვთიმე თაყაიშვილი. „მეცნიერება“, თბილისი 1966
- ელენე კელენჯერიძე აკადემიკოს ექვთიმე თაყაიშვილის არქივი: აღწერილობა. „მეცნიერება“, თბილისი1972
- გ. ლომთათიძე: ქართული კულტურის მემატიანე: ექვთიმე თაყაიშვილი. „საბჭოთა საქართველო“, თბილისი 1990
- ე. ბუბულაშვილი: ექვთიმე თაყაიშვილის ღვაწლი საქართველოს ეკლესიის წინაშე; „რელიგია“. № 10-11-12, თბილისი 2003
რესურსეფი ინტერნეტის
რედაქტირაფა- http://www.opentext.org.ge/art/tbilisi/mtatsmindapantheon/014.htm Archived 2011-07-21 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.