ვენესუელა
ვენესუელა, ედომუშამი ოფიციალურ ჯოხოდვალა — ბოლივარიული რესპუბლიკა ვენესუელა (ესპ. República Bolivariana de Venezuela, МФА: [reˈpuβlika βoliβaˈɾjana ðe βeneˈθwela]) — სახენწჷფო ობჟათე ამერიკაშ ოორუეს. ოორუეშე ატლანტიშ ოკიანე დო კარიბიშ ზუღა უხურგანს, ბჟაეიოლშე უხურგანს გაიანა, ობჟათეშე — ბრაზილია დო ბჟადალშე - კოლუმბია.
| ბოლივარიული რესპუბლიკა ვენესუელა ვენესუელა |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| დევიზი: [[]] | ||||||
| ჰიმნი: "Gloria al Bravo Pueblo" (დიდება ამაყი კათას) |
||||||
 |
||||||
| ნანანოღა | კარაკასი | |||||
| უკაბეტაში ნოღა | კარაკასი, მარაკაიბო, ვალენსია | |||||
| ოფიციალური ნინა(ეფი) | ესპანური | |||||
| თარობა | ფედერალური ოპრეზიდენტე ბოლივარიული რესპუბლიკა | |||||
| - | პრეზიდენტი | ნიკოლას მადურო (2013) (PSUV) | ||||
| - | პრემიერ-მინისტრი | დელსი როდრიგესი | ||||
| ფართობი | ||||||
| - | გვალო | 916,445 კმ2 (33-ა) | ||||
| - | წყარი (%) | 0.32 | ||||
| მახორობა | ||||||
| - | 2011 ფასებათ | 28,946,101 (44-ა) | ||||
| - | census | 28,946,101 | ||||
| - | მეჭედალა | 30.2 ად/კმ2 (181-ა) | ||||
| ედპ (ჸუპ) | 2013 ფასებათ | |||||
| - | გვალო | $382.424 მილიარდი (39-ა) | ||||
| - | ართ მახორუშე | $13,634 | ||||
| აგი (2010) | 0.748 (მაღალი) (71-ა) | |||||
| ვალუტა | სუვერენული ბოლივარი (VEF) |
|||||
| ბორჯიშ ორტყაფუ | (VET(UTC)–4) | |||||
| ქიანაშ კოდი | VEN | |||||
| Internet TLD | .ve | |||||
| ოტელეფონე კოდი | +58 | |||||
.svg)
გეოგრაფია
რედაქტირაფა
ვენესუელას კლიმატი ზარხულს ეკვატორული ჰავაშ მასეფით დო ზოთონჯის პასატური სქირე ბორიეფით იხასიათებუ. წანმოწანაშ მალობას ტემპერატურა მერკეთ ითირუ. ქიანაშ წყარპიჯი აბანეფი იშხვავებუ ჩხე დო მაღალი ლენჭამი ჰაერით, ემაღალაფირ აბანეფს ტემპერატურა უმოსი დაბალიე, დო უჯგუში ხემანწყუ პიჯალეფიე ადამიერიშ დახორინალო.
,_Venezuela.jpg)
თეშ გეშა რე ქიანაშ არძა უდიდაში ნოღა, ზუღაშ დონეშე 600 მეტრაშე 1850 მეტრაშახ იდვალუაფუ. 1800 მეტრაშ ეშე კლიმატი უმოს მორგილე რე. 3000 მეტრაშ ეშე თიჯგუა ჩხურუე, ნამდა დიხაშხანდუა პრაქტიკულო ვეშილებე, დო თეჯგუა აბანეფს, ოფუტეშ მეურნობაშ თარ გვარობაშ ოხანდე - შხურეფიშ ჭყიშუა რე. ქიანაშ ტერიტორიაშ სუმი ნაანთხალიშ მეტი იხასიათებუ ჭვემეფიშ სეზონით, ნამუთ იჭყაფუ მესის დო იგინძორებუ გერგობათუთაშახ. სქირე სეზონი იგინძარებუ ქირსეთუთაშე პირელშახ.
ისტორია
რედაქტირაფა
მახორობა
რედაქტირაფა
ვენესუელაშ მახორობა — 27 635 743 ადამიერი (2011)
წანმოწანური ძინა — 1,5 %;
დაბადება — 20, 1000=შო (ფერტილურობა — 2,5 დაბადებული ართ ოსურშე, ჩქიჩქუეფიშ ღურა — 21 , 1000=შე);
ღურა — 5 , 1000-შე;
მახორობაშ თელარაშ ოშქაშე მუდანობა — 70,84 წანა ქომოლკათაშო, 77,17 წანა ოსურკათაშო;
იმუნოდეფიციტური ვირუსით დალახება (აივ) — 0,7 % (2001 წანაშ ფასებათ).
ეთნორასობური აკოდგინალუა: მეტისეფი — 67 %, ევროპალეფი (ესპანარეფი, იტალიარეფი, პორტუგალიარეფი, გერმანალეფი, ფრანგეფი) — 21 %, აფრიკალეფი — 10 %, ინდიარეფი — 2 %.
ჭარუა-კითხირიშ რჩქინა — 95 % (2005—2008 წანეფი).
ნოღაშ მახორობა — 93 % (в 2008).
პოლიტიკა
რედაქტირაფა
ვენესუელაშ პრეზიდენტი ეშმიგორუაფუ არძაკათური ხონარიშ მეჩამათ ხონარეფიშ უბრალო უმენტაშობათი დო რე სახენწჷფოშ დო თარობაშ მადუდე რე. პრეზიდენტიშ ეშმეგორუ 6 წანათ. ართ კოჩის ბრელშა შეულებუ პრეზიდენტობა. პრეზიდენტი დჷთმარინუანს ვიცე-პრეზიდენტის, გინმოჭყვიდუნს თარობაშ აკოდგინალუას დო სტრუქტურას, დო დჷთმარინუანს თეშ მაკათურეფს პარლამენტიშ თანხმუათ.
პრეზიდენტის უღუ ოკანონდუმადვალე ინიციატივეფიშ ნება დო შეულებუ წუმარინუას მიმალი კანონდვალაშ თირუაშ საქვარი, მარა თიშ ზიტყვასქვილქ შილებე ვარაფილქ იჸუას პარლამენტიშ უბრალო უმენტაშობაშე.
ვენესუელაშ ართპალატამი პარლამენტი — ერუანული ანსამბლეა (Asamblea Nacional) — ეკმოდირთუ 165 მაკათურშე. 162 მაკათური ეშმიგორუაფუ პროპორციულ-ერკებულურ სისტემათ მიარემანდატურ აბანეფს, თენეფს შქას 97 პროპორციულო, დო 65 — პარტიულ ენარკებუთი. დოსქილადირი 3 აბანი რეზერვირებულიე ვენესუელაშ ჯინჯიერ კათაშ წუმამარინაფალეფშო. მაკათურეფიშ მაღალიშ ვადა — 5 წანა. მაკათურეფს შეულებუნა მაქსიმუმ სუმშა ქიყარან კენჭი.
უმაღალაში ოსამართლე ორგანო — იუსტიციაშ უმაღალაში ტრიბუნალი (Tribunal Supremo de Justicia). თეშ მაგისტრატეფს პარლამენტი 12-წანიანი მაღალობათ ეშმაგორუნს.
საქორთუოს დო ვენესუელაშ შქას დიპლომატიურ ურთიართობეფქ 2008 წანას მეჭყორდჷ, საქორთუოშ ოკუპირებული ტერიტორიეფიშ: აფხაზეთიშ დო ცხინვალიშ რეგიონიშ (თაშ ჯოხოდვალირი ობჟათე ოსეთი) სახენწჷფოთ აღიარაფაშ გეშა.
ადმინისტრაციული გორთუალა
რედაქტირაფა
თარი სტატია: ვენესუელაშ ადმინისტრაციული გორთუალა.ვენესუელა ადმინისტრაციულო ირთუ:
- 23 შტატო (estados): ამასონასი, ანსოატეგი, აპურე, არაგუა, ბარინასი, ბოლივარი, გუარიკო, დელტა-ამაკურო, სულია, კარაბობო, კოხედესი, ლარა, მერიდა, მირანდა, მონგასი, ნუევა-ესპარტა, პორტუგესა, სუკრე, ტაჩირა, ტრუხილიო, ფალკონი, იარაკუი;
| ნომერი რუკას | ჯოხოდვალა | შილა | გერბი | ადმინისტრაციული ცენტრი | ფართობი, კმ² | მახორობა (2007), ად. | მახორობაშ მეჭედალა, ად./კმ² | რუქას / რეგიონი |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | ამასონასი Amazonas |
პუერტო-აიაკუჩო Puerto Ayacucho |
180 145 19,65% |
142 200 0,52% |
0,79 |  გაიანური | ||
| 2 | ანსოატეგი Anzoátegui |
.svg){kind=small} |
 |
ბარსელონა Barcelona |
43 300 4,72% |
1 477 900 5,38% |
34,13 |  ოორუე-ბჟაეიოლი |
| 3 | აპურე Apure |
 |
სან-ფერნანდო-დე-აპურე San Fernando de Apure |
76 500 8,35% |
473 900 1,72% |
6,19 |  ლიანოსური, პაესიშ მუნიციპალიტეტი (Páez) ანდეფიშ რეგიონს | |
| 4 | არაგუა Aragua |
 |
 |
მარაკაი Maracay |
7 014 0,77% |
1 665 200 6,06% |
237,41 |  ცენტრალური |
| 5 | ბარინასი Barinas |
 |
ბარინასი Barinas |
35 200 3,85% |
756 600 2,75% |
21,49 |  ანდეფიშ რეგიონი | |
| 6 | ბოლივარი Bolívar |
 |
 |
სიუდად-ბოლივარი Ciudad Bolívar |
238 000 25,96% |
1 534 800 5,58% |
6,45 |  გაიანური |
| 7 | კარაბობო Carabobo |
 |
ვალენსია Valencia |
4650 0,51% |
2 227 000 8,10% |
478,92 |  ცენტრალური | |
| 8 | კოხედესი Cojedes |
 |
სან-კარლოსი San Carlos |
14 800 1,61% |
300 300 1,09% |
20,29 |  ცენტრალური | |
| 9 | დელტა-ამაკურო Delta Amacuro |
 |
ტუკუპიტა Tucupita |
40 200 4,39% |
152 700 0,56% |
3,80 |  გაიანური | |
| 10 | ფალკონი Falcón |
 |
კორო Coro |
24 800 2,71% |
901 500 3,28% |
36,35 |  ცენტრალურ-ბჟადალური | |
| 11 | გუარიკო Guárico |
 |
სან-ხუან-დე-ლოს-მოროსი San Juan De Los Morros |
64 986 7,09% |
745 100 2,71% |
11,47 |  ლიანოსური | |
| 12 | ლარა Lara |
 |
ფაილი:Ve)lara.png | ვარკისიმეტო Barquisimeto |
19 800 2,16% |
1 795 100 6,53% |
90,66 |  ცენტრალურ=ბჟადალური |
| 13 | მერიდა Mérida |
 |
 |
მერიდა Mérida |
11 300 1,23% |
843 800 3,07% |
74,67 |  ანდეფიშ რეგიონი |
| 14 | მირანდა Miranda |
 |
 |
ლოს-ტაკესი Los Teques |
7 950 0,87% |
2 857 900 10,40% |
359,48 |  ნანანოღური |
| 15 | მონგასი Monagas |
 |
მატურინი Maturín |
28 900 3,15% |
855 300 3,11% |
29,60 |  ოორუე=ბჟაეიოლური | |
| 16 | ნუევა-ესპარტა Nueva Esparta |
 |
ლა-ასუნსიონი La Asunción |
1150 0,13% |
436 900 1,59% |
379,91 |  კოკიშური | |
| 17 | პორტუგესა Portuguesa |
 |
გუანარე Guanare |
15 200 1,66% |
873 400 3,18% |
57,46 |  ცენტრალურ-ბჟადალური | |
| 18 | სუკრე Sucre |
 |
 |
კუმანა Cumaná |
11 800 1,29% |
916 600 3,34% |
77,68 |  ოორუე-ბჟაეიოლური |
| 19 | ტაჩირა Táchira |
 |
 |
სან-კრისტობალი San Cristóbal |
11 100 1,21% |
1 177 300 4,28% |
106,06 |  ანდეფიშ რეგიონი |
| 20 | ტრუხილიო Trujillo |
 |
ტრუხილიო Trujillo |
7400 0,81 % |
711 400 2,59 % |
96,14 |  ანდეფიშ რეგიონი | |
| 21 | იარაკუი Yaracuy |
 |
სან-ფელიპე San Felipe |
7100 0,77 % |
597 700 2,17 % |
84,18 |  ცენტრალურ-ბჟადალური | |
| 22 | ვარგასი Vargas |
 |
ლა-გუაირა La Güaira |
1496 0,16% |
332 900 1,21% |
222,53 |  ნანანოღაშური | |
| 23 | სულია Zulia |
 |
მარაკაიბო Maracaibo |
63 100 6,88% |
3 620 200 13,17% |
57,37 |  სულიანური | |
| ფედერალური ომართუე ( 2011 წანაშ 3 მარაშინაშე - მირანდა. ვენესუელაქ ახალი ტერიტორიული სუბიექტიშ დორსხუაფა გინოჭყვიდუ]</ref>, შილებე თენეფ ხოლო ტერიტორიეფო დორთეს) Dependencias Federales |
 |
არქიპელაგი ლოს-როკესი archipiélago de Los Roques (ფაქტიურო იმართუაფუ კარაკასიშე) |
342 0,04% |
2245 0,01% |
6,56 |  კოკიშური რეგიონი | ||
| ფედერალური (ნანანოღური) აბანი Distrito Capital |
 |
 |
კარაკასი Caracas |
433 0,05% |
2 085 500 7,59% |
4816,40 |  ნანანოღაშური | |
| არძო ართო: | 916 666 100% |
27 483 445 100% |
29,98 |
lara.png){kind=link}
- 1 ფედერალური აბანი — ნანანოღა კარაკასიშ რაიონი;
- ფედერალური ომართუე (2011 წანაშ 3 მარაშინაშე — მირანდა. შილებე თენეფ ხოლო ტერიტორიეფო გორთეს) — კოკეფი კარიბიშ ზუღას.
ვენესუელაშ შტატეფი აკობუნელი რე 9 რეგიონო, ნამუთ პრეზიდენტიშ ზოჯუათ რე გინოჭყვიდილი.
ეკონომიკა
რედაქტირაფავენესუელაშ ეკონომიკა მერსხილიე ნავთობიშ ეშაღალას, ნამუთ საექსპორტო მუშნაველიშ 80 %-ის ირძენს, სახენწჷფო ბიუჯეტიშ 50 %-შე მეტი მუშნაველიშ ნორთი დო დოხოლაფირო 30 % ედპ.
აკოანჯარაფილი ნძალეფი
რედაქტირაფავენესუელაშ ერუანული აკოანჯარაფილი ნძალეფი, აკმოდირთუ დოხოლაფირო 129 ვითოში აკოანჯარაფილო ნძალათ დო ირთუ:
ოსქირონე ოურდუმე ნძალეფი — 63 ვითოში;
ოურდუმე-ოზუღე ნძალეფი — 18 ვითოში;
ოურდუმე-ოჰაერე ნძლეფი — 12 ვითოში;
ერუანული გვარდია — 36 ვითოში.
მენცარობა
რედაქტირაფავენესუელას უდიდაში ასტრონომიული ობსერვატორია რე = ლიანო დელ ხატოშ ერუანული ასტრონომიული ობსერვატორია.
ხოლო ქოძირით
რედაქტირაფარესურსეფი ინტერნეტის
რედაქტირაფა- Gobierno en Línea ვენესუელაშ თარობაშ ოფიციალური ვებ-ხასჷლა Archived 2001-06-25 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Presidencia de la República de Venezuela პრეზიდენტიშ ოფიციალური საიტი Archived 2009-03-19 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Asamblea Nacional ნაციონალური ანსამბლეაშ ოფიციალური საიტი
- ABN Agencia Bolivariana de Noticias ციორიშ ოფიციალური სააგენტე
- MinCI კომუნიკაციეფიშ დო ინფორმაციაშ იოკათე მართუალაშ ომინისტრე. Archived 2010-02-04 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Venezolana de Televisión
- teleSURtv ტელეარხი «ტელესური» (უჭყაფენს ლათინურ ამერიკაშ მუსხირენ ქიანას).
- ViVe televisora informativa, cultural y educativa Archived 2007-09-12 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Radio Nacional de Venezuela ვენესუელაშ ერუანული რადიო.
- Venezuela’s News Channel
- One of Venezuela’s Radio Network Archived 2018-05-19 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Venezuela’s Electronic News Archived 2005-05-21 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
- Venezuela’s Major Newspaper
- სტატია პოლიტიკოს უგო ჩავესიშე
- ვენესუელაშ ახალი ისტორიაშ მატერიელური წყუეფი Archived 2014-04-07 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. .