ვენესუელა

ქიანა ობჟათე ამერიკას

ვენესუელა, ედომუშამი ოფიციალურ ჯოხოდვალა — ბოლივარიული რესპუბლიკა ვენესუელა (ესპ. República Bolivariana de Venezuela, МФА: [reˈpuβlika βoliβaˈɾjana ðe βeneˈθwela]) — სახენწჷფო ობჟათე ამერიკაშ ოორუეს. ოორუეშე ატლანტიშ ოკიანე დო კარიბიშ ზუღა უხურგანს, ბჟაეიოლშე უხურგანს გაიანა, ობჟათეშე — ბრაზილია დო ბჟადალშე - კოლუმბია.

ბოლივარიული რესპუბლიკა ვენესუელა
ვენესუელა
ვენესუელაშ
დევიზი: [[]]
ჰიმნი:  "Gloria al Bravo Pueblo"  (დიდება ამაყი კათას)
ვენესუელაშ ორენი
ნანანოღაკარაკასი
უკაბეტაში ნოღა კარაკასი, მარაკაიბო, ვალენსია
ოფიციალური ნინა(ეფი) ესპანური
თარობა ფედერალური ოპრეზიდენტე ბოლივარიული რესპუბლიკა
 -  პრეზიდენტი ნიკოლას მადურო (2013) (PSUV)
 -  პრემიერ-მინისტრი დელსი როდრიგესი
ფართობი
 -  გვალო 916,445 კმ2 (33-ა)
 -  წყარი (%) 0.32
მახორობა
 -  2011 ფასებათ 28,946,101 (44-ა)
 -   census 28,946,101 
 -  მეჭედალა 30.2 ად/კმ2 (181-ა)
ედპ (ჸუპ) 2013 ფასებათ
 -  გვალო $382.424 მილიარდი (39-ა)
 -  ართ მახორუშე $13,634 
აგი (2010) 0.748 (მაღალი) (71-ა)
ვალუტა სუვერენული ბოლივარი (VEF)
ბორჯიშ ორტყაფუ (VET(UTC)–4)
ქიანაშ კოდი VEN
Internet TLD .ve
ოტელეფონე კოდი +58

გეოგრაფია რედაქტირაფა

 
ანხელიშ წყარგელაფუ, მოსოფელიშ არძაშე მაღალი წყარგელაფუ, ვენესუელა

ვენესუელას კლიმატი ზარხულს ეკვატორული ჰავაშ მასეფით დო ზოთონჯის პასატური სქირე ბორიეფით იხასიათებუ. წანმოწანაშ მალობას ტემპერატურა მერკეთ ითირუ. ქიანაშ წყარპიჯი აბანეფი იშხვავებუ ჩხე დო მაღალი ლენჭამი ჰაერით, ემაღალაფირ აბანეფს ტემპერატურა უმოსი დაბალიე, დო უჯგუში ხემანწყუ პიჯალეფიე ადამიერიშ დახორინალო.

 
არაგუანეი (Tabebuia chrysantha), ვენესუელაშ ერუანული ჯა.

თეშ გეშა რე ქიანაშ არძა უდიდაში ნოღა, ზუღაშ დონეშე 600 მეტრაშე 1850 მეტრაშახ იდვალუაფუ. 1800 მეტრაშ ეშე კლიმატი უმოს მორგილე რე. 3000 მეტრაშ ეშე თიჯგუა ჩხურუე, ნამდა დიხაშხანდუა პრაქტიკულო ვეშილებე, დო თეჯგუა აბანეფს, ოფუტეშ მეურნობაშ თარ გვარობაშ ოხანდე - შხურეფიშ ჭყიშუა რე. ქიანაშ ტერიტორიაშ სუმი ნაანთხალიშ მეტი იხასიათებუ ჭვემეფიშ სეზონით, ნამუთ იჭყაფუ მესის დო იგინძორებუ გერგობათუთაშახ. სქირე სეზონი იგინძარებუ ქირსეთუთაშე პირელშახ.

ისტორია რედაქტირაფა

 
ველსერიშ არმადა, ვენესუელაშა მეგორაფა

მახორობა რედაქტირაფა

 
სიერა ნევადა დე მერიდა, ვენესუელა

ვენესუელაშ მახორობა — 27 635 743 ადამიერი (2011)

წანმოწანური ძინა — 1,5 %;

დაბადება — 20, 1000=შო (ფერტილურობა — 2,5 დაბადებული ართ ოსურშე, ჩქიჩქუეფიშ ღურა — 21 , 1000=შე);

ღურა — 5 , 1000-შე;

მახორობაშ თელარაშ ოშქაშე მუდანობა — 70,84 წანა ქომოლკათაშო, 77,17 წანა ოსურკათაშო;

იმუნოდეფიციტური ვირუსით დალახება (აივ) — 0,7 % (2001 წანაშ ფასებათ).

ეთნორასობური აკოდგინალუა: მეტისეფი — 67 %, ევროპალეფი (ესპანარეფი, იტალიარეფი, პორტუგალიარეფი, გერმანალეფი, ფრანგეფი) — 21 %, აფრიკალეფი — 10 %, ინდიარეფი — 2 %.

ჭარუა-კითხირიშ რჩქინა — 95 % (2005—2008 წანეფი).

ნოღაშ მახორობა — 93 % (в 2008).

 
კარაკასიშ მეტრო

პოლიტიკა რედაქტირაფა

 
უგო ჩავესი, ვენესუელაშ პრეზიდენტი 1999 წანაშე თიშ ღურაშა, 2013 წანაშახ.

ვენესუელაშ პრეზიდენტი ეშმიგორუაფუ არძაკათური ხონარიშ მეჩამათ ხონარეფიშ უბრალო უმენტაშობათი დო რე სახენწჷფოშ დო თარობაშ მადუდე რე. პრეზიდენტიშ ეშმეგორუ 6 წანათ. ართ კოჩის ბრელშა შეულებუ პრეზიდენტობა. პრეზიდენტი დჷთმარინუანს ვიცე-პრეზიდენტის, გინმოჭყვიდუნს თარობაშ აკოდგინალუას დო სტრუქტურას, დო დჷთმარინუანს თეშ მაკათურეფს პარლამენტიშ თანხმუათ.

პრეზიდენტის უღუ ოკანონდუმადვალე ინიციატივეფიშ ნება დო შეულებუ წუმარინუას მიმალი კანონდვალაშ თირუაშ საქვარი, მარა თიშ ზიტყვასქვილქ შილებე ვარაფილქ იჸუას პარლამენტიშ უბრალო უმენტაშობაშე.

ვენესუელაშ ართპალატამი პარლამენტი — ერუანული ანსამბლეა (Asamblea Nacional) — ეკმოდირთუ 165 მაკათურშე. 162 მაკათური ეშმიგორუაფუ პროპორციულ-ერკებულურ სისტემათ მიარემანდატურ აბანეფს, თენეფს შქას 97 პროპორციულო, დო 65 — პარტიულ ენარკებუთი. დოსქილადირი 3 აბანი რეზერვირებულიე ვენესუელაშ ჯინჯიერ კათაშ წუმამარინაფალეფშო. მაკათურეფიშ მაღალიშ ვადა — 5 წანა. მაკათურეფს შეულებუნა მაქსიმუმ სუმშა ქიყარან კენჭი.

უმაღალაში ოსამართლე ორგანო — იუსტიციაშ უმაღალაში ტრიბუნალი (Tribunal Supremo de Justicia). თეშ მაგისტრატეფს პარლამენტი 12-წანიანი მაღალობათ ეშმაგორუნს.

საქორთუოს დო ვენესუელაშ შქას დიპლომატიურ ურთიართობეფქ 2008 წანას მეჭყორდჷ, საქორთუოშ ოკუპირებული ტერიტორიეფიშ: აფხაზეთიშ დო ცხინვალიშ რეგიონიშ (თაშ ჯოხოდვალირი ობჟათე ოსეთი) სახენწჷფოთ აღიარაფაშ გეშა.

ადმინისტრაციული გორთუალა რედაქტირაფა

ვენესუელა ადმინისტრაციულო ირთუ:

ვენესუელაშ შტატეფი, ფედერალური აბანეფი დო ფედერალური ომართუეფი
ნომერი რუკას ჯოხოდვალა შილა გერბი ადმინისტრაციული ცენტრი ფართობი, კმ² მახორობა (2007), ად. მახორობაშ მეჭედალა, ად./კმ² რუქას /
რეგიონი
1 ამასონასი
Amazonas
პუერტო-აიაკუჩო
Puerto Ayacucho
180 145
19,65%
142 200
0,52%
0,79  
გაიანური
2 ანსოატეგი
Anzoátegui
    ბარსელონა
Barcelona
43 300
4,72%
1 477 900
5,38%
34,13  
ოორუე-ბჟაეიოლი
3 აპურე
Apure
  სან-ფერნანდო-დე-აპურე
San Fernando de Apure
76 500
8,35%
473 900
1,72%
6,19  
ლიანოსური,
პაესიშ მუნიციპალიტეტი (Páez) ანდეფიშ რეგიონს
4 არაგუა
Aragua
    მარაკაი
Maracay
7 014
0,77%
1 665 200
6,06%
237,41  
ცენტრალური
5 ბარინასი
Barinas
  ბარინასი
Barinas
35 200
3,85%
756 600
2,75%
21,49  
ანდეფიშ რეგიონი
6 ბოლივარი
Bolívar
    სიუდად-ბოლივარი
Ciudad Bolívar
238 000
25,96%
1 534 800
5,58%
6,45  
გაიანური
7 კარაბობო
Carabobo
  ვალენსია
Valencia
4650
0,51%
2 227 000
8,10%
478,92  
ცენტრალური
8 კოხედესი
Cojedes
  სან-კარლოსი
San Carlos
14 800
1,61%
300 300
1,09%
20,29  
ცენტრალური
9 დელტა-ამაკურო
Delta Amacuro
  ტუკუპიტა
Tucupita
40 200
4,39%
152 700
0,56%
3,80  
გაიანური
10 ფალკონი
Falcón
  კორო
Coro
24 800
2,71%
901 500
3,28%
36,35  
ცენტრალურ-ბჟადალური
11 გუარიკო
Guárico
  სან-ხუან-დე-ლოს-მოროსი
San Juan De Los Morros
64 986
7,09%
745 100
2,71%
11,47  
ლიანოსური
12 ლარა
Lara
  ფაილი:Ve)lara.png ვარკისიმეტო
Barquisimeto
19 800
2,16%
1 795 100
6,53%
90,66  
ცენტრალურ=ბჟადალური
13 მერიდა
Mérida
    მერიდა
Mérida
11 300
1,23%
843 800
3,07%
74,67  
ანდეფიშ რეგიონი
14 მირანდა
Miranda
    ლოს-ტაკესი
Los Teques
7 950
0,87%
2 857 900
10,40%
359,48  
ნანანოღური
15 მონგასი
Monagas
  მატურინი
Maturín
28 900
3,15%
855 300
3,11%
29,60  
ოორუე=ბჟაეიოლური
16 ნუევა-ესპარტა
Nueva Esparta
  ლა-ასუნსიონი
La Asunción
1150
0,13%
436 900
1,59%
379,91  
კოკიშური
17 პორტუგესა
Portuguesa
  გუანარე
Guanare
15 200
1,66%
873 400
3,18%
57,46  
ცენტრალურ-ბჟადალური
18 სუკრე
Sucre
    კუმანა
Cumaná
11 800
1,29%
916 600
3,34%
77,68  
ოორუე-ბჟაეიოლური
19 ტაჩირა
Táchira
    სან-კრისტობალი
San Cristóbal
11 100
1,21%
1 177 300
4,28%
106,06  
ანდეფიშ რეგიონი
20 ტრუხილიო
Trujillo
  ტრუხილიო
Trujillo
7400
0,81 %
711 400
2,59 %
96,14  
ანდეფიშ რეგიონი
21 იარაკუი
Yaracuy
  სან-ფელიპე
San Felipe
7100
0,77 %
597 700
2,17 %
84,18  
ცენტრალურ-ბჟადალური
22 ვარგასი
Vargas
  ლა-გუაირა
La Güaira
1496
0,16%
332 900
1,21%
222,53  
ნანანოღაშური
23 სულია
Zulia
  მარაკაიბო
Maracaibo
63 100
6,88%
3 620 200
13,17%
57,37  
სულიანური
ფედერალური ომართუე ( 2011 წანაშ 3 მარაშინაშე - მირანდა. ვენესუელაქ ახალი ტერიტორიული სუბიექტიშ დორსხუაფა გინოჭყვიდუ]</ref>, შილებე თენეფ ხოლო ტერიტორიეფო დორთეს)
Dependencias Federales
  არქიპელაგი ლოს-როკესი
archipiélago de Los Roques
(ფაქტიურო იმართუაფუ კარაკასიშე)
342
0,04%
2245
0,01%
6,56  
კოკიშური რეგიონი
ფედერალური (ნანანოღური) აბანი
Distrito Capital
    კარაკასი
Caracas
433
0,05%
2 085 500
7,59%
4816,40  
ნანანოღაშური
არძო ართო: 916 666
100%
27 483 445
100%
29,98

ვენესუელაშ შტატეფი აკობუნელი რე 9 რეგიონო, ნამუთ პრეზიდენტიშ ზოჯუათ რე გინოჭყვიდილი.

ეკონომიკა რედაქტირაფა

ვენესუელაშ ეკონომიკა მერსხილიე ნავთობიშ ეშაღალას, ნამუთ საექსპორტო მუშნაველიშ 80 %-ის ირძენს, სახენწჷფო ბიუჯეტიშ 50 %-შე მეტი მუშნაველიშ ნორთი დო დოხოლაფირო 30 % ედპ.

აკოანჯარაფილი ნძალეფი რედაქტირაფა

ვენესუელაშ ერუანული აკოანჯარაფილი ნძალეფი, აკმოდირთუ დოხოლაფირო 129 ვითოში აკოანჯარაფილო ნძალათ დო ირთუ:

ოსქირონე ოურდუმე ნძალეფი — 63 ვითოში;

ოურდუმე-ოზუღე ნძალეფი — 18 ვითოში;

ოურდუმე-ოჰაერე ნძლეფი — 12 ვითოში;

ერუანული გვარდია — 36 ვითოში.

მენცარობა რედაქტირაფა

ვენესუელას უდიდაში ასტრონომიული ობსერვატორია რე = ლიანო დელ ხატოშ ერუანული ასტრონომიული ობსერვატორია.

ხოლო ქოძირით რედაქტირაფა

რესურსეფი ინტერნეტის რედაქტირაფა