კანადა
კანადა (ინგლ. Canada) — სახენწჷფო ოორუე ამერიკაშ ოორუეშე. აკმოდირთუ ვით პროვინციაშე დო სუმი ტერიტორიაშე, ნამუთ იდვალუაფუ ატლანტიშ ოკიანეშე რჩქალი ოკიანეშა, თაშნეშე ოორუეშე ოორუე ჸინუამი ოკიანეშა, ნამუშით მოსოფელს მაჟირა ქიანა რე ფართობიშ მეჯინათ დო არძაშე უგჷნძაში წყარპიჯიშ ღოზი უღჷ. ობჟათეშე უხურგანს ააშ, ნამუთ მოსოფელიშ არძაშე ურჷნძაში ერეფოშქაშე ოსქირონე ხურგი რე. ქიანაშო დჷმახასიათაფალი რე მუჭოთ მეტეოროლოგიურინ, თეშ გეოლოგიური რეგიონეფიშ ფართო სპექტრი. ქიანაშ მახორობა აკმადგინანს 41 მილიონშე უმოსი ადამიერს, თეწკჷმა მახორობაშ მეჭედალას ძალამი კაბეტი გინორთი უღჷ: მახორობაშ უმენტაში ნორთი ნოღეფს ოხორანს, რაიონეფიშ უმენტაშობა მერკეთ დოხორელი რე. კანადაშ ნანანოღა რე ოტავა, სუმი უშხუაში ნოღა რე: ტორონტო, მონრეალი დო ვანკუვერი.
Canada კანადა |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
დევიზი: |
||||||
ჰიმნი: „O Canada“ |
||||||
![]() |
||||||
ნანანოღა | ოტავა | |||||
უკაბეტაში ნოღა | ტორონტო | |||||
ოფიციალური ნინა(ეფი) | ინგლისური, ფრანგული | |||||
თარობა | ფედერალური საპარლამენტე კონსტიტუციური მონარქია | |||||
- | მონარქი | ჩარლზ III | ||||
- | გენერალ-გუბერნატორი | მერი სიმონი | ||||
- | პრემიერ-მინისტრი | ჯასტინ ტრიუდო | ||||
ფართობი | ||||||
- | გვალო | 9,984,670 კმ2 (2-ა) | ||||
- | წყარი (%) | 11.76 (2015) | ||||
მახორობა | ||||||
- | 2024 ფასებათ | 41,465,298 (36-ა) | ||||
- | მეჭედალა | 4.2 ად/კმ2 (236-ა) | ||||
ედპ (ჸუპ) | 2024 ფასებათ | |||||
- | გვალო | $2.582 ტრილიონი (16-ა) | ||||
- | ართ მახორუშე | $62,766 (30-ა) | ||||
აგი (2022) | ![]() |
|||||
ვალუტა | კანადური დოლარი ($) (CAD ) |
|||||
ბორჯიშ ორტყაფუ | UTC−03:30-შე UTC-8-შახ | |||||
- | ზარხულიშ (DST) | UTC−02:30-შე UTC-7-შახ (UTC) | ||||
ქიანაშ კოდი | CA | |||||
Internet TLD | .ca | |||||
ოტელეფონე კოდი | +1 |
ჯინჯიერი კათა ვითოშობათ წანეფიშ გოძვენას ირიათო ოხორანს თეხანური კანადაშ ტერიტორიას. XVI ოშწანურაშე დოჭყაფილი, ბრიტანული დო ფრანგული ექსპედიციეფქ მორთეს დო მოგვიანაფათ ქიდიხორეს ატლანტიშ ოკიანეპიჯიშ მანგას. 1763 წანას, ანდა აკოანჯარაფილი კონფლიქტიშ შედეგო საფრანგეთიქ დათმჷ დახე არძა მუში ოორუე ამერიკაშ კოლონია. 1867 წანას, სუმი ბრიტანული ოორუეამერიკული კოლონიაქ აკიკათჷ კონფედერაციათ, გიჭყჷ კანადაქ მუჭოთ ფედერალური დომინიონი, ნამუთ აკმოდირთუდჷ ოთხი პროვინციაშე. თეთ გაჭყჷ პროვინციეფიშ დო ტერიტორიეფიშ კაკოკათუა, ნამუქჷთ გჷმიჭანუ ჯინჯიერი მახორობაშ გინოყარაფი დო გოართოიანაფილი ომაფეშე ავტონომიაშ პროცესიშ დოჭყაფა. სუვერენიტეტშა ნჭაფას ღოზგოსუმალირქ იჸუ 1931 წანაშ ვესტმინსტერიშ სტატუტის დო მუში საბოლას მიოჭირინჷ 1982 წანაშ კანადაშ აქტით, ნამუქჷთ აკოქოსჷ გოართოიანაფილი ომაფეშ პარლამენტიშა სამართლებური დოჸუნალობაშ ნოსქილადეფი.
კანადა რე საპარლამენტო დემოკრატია დო ვესტმინსტერიშ სისტემაშ კონსტიტუციური მონარქია. ქიანაშ თარობაშ მადუდე რე პრემიერ-მინისტრი, ნამუთ პოსტის იკენს თემეფიშ პალატაშე გჷმოცხადებული ნდებაშ უკული დო პოსტის დუთმარინუანს ქიანაშ ცერემონიალური მადუდეშ, კანადაშ მონარქიშ წჷმმარინაფალი გენერალ-გუბერნატორი. ქიანა რე ერეფიშ წორომაჸალობაშ მაკათური დო ოფიციალურო ჟირნინამი (ინგლისური დო ფრანგული) რე ფედერალური იურისდიქციას. ქიანა მაღალი პოზიციეფს იკენს ერეფოშქაშე რეიტინგეფს, თინეფს შქას: თარობაშ ქანთელუა, რინაშ ხარისხი, ეკონომიკური კონკურენტკამაწუას, ინოვაციას, გონათუას დო ანადმიერიშ ნებეფს. მოსოფელიშ ართ-ართი არძაშე ეთნიკურო ანდაკორობამი დო მულტიკულტურული ქიანა რე, ნამუთგჷმოჭანაფილი რე ფართომასშტაბური იმიგრაციაშ შედეგო. კანადაშ განწეხანიშ დო რთული ურთიართიბეფქ ააშ-წკჷმა შანულამი გაულა იღვენუ ქიანაშ ისტორიაშა, ეკონომიკაშა დო კულტურაშა
წუმოძინელი ქიანა, კანადას უღჷ მაღალი ნომინალური მიშნაველი ართ შური მახორუშა გლობალურო დო თიში წუმოძინელი ეკონომიკა ნომინალური ედპ-თ მოსოფელს უკაბეტაშ აბანს იკენს, თარო გერსხუ ხვეიანი ორთაშობური რესურსეფს დო ჯგირო გორდილი ერეფოშქაშე ოვაჭრე რშვილეფს. დოდასურებული რე, მუჭოთ ოშქაშე ნძალა, კანადაშ ჸონიერი აზარა მულტილატერალიზმიშ დო ინტერნაციონალიზმიშოთ მეჭედელი რსხუს რე თიში გალენური ურთიართობეფიშ პოლიტიკაწკჷმა, ნამუთ ოწაწჷ ოთინჩალე დო წჷმმაძინე ქიანეფიშ მოხვარას. კანადა რე ანდა ერეფოშქაშე ორგანიზაციაშ დო ფორუმიშ მაკათური.
აბორიგენი კათეფი
რედაქტირაფაარქეოლოგიური დო გენეტიკური გჷმორკვიებეფით იდასურებუ, ნამჷ-და ადამიერი ოხორანდჷ ოორუე იუკონს 26,500 წანაშ კინოხ დო ონტარიოს — 9,500 წანაშ კინოხ.
ევროპული კოლონიზაცია
რედაქტირაფაპირველი ევროპალეფი, მიდგაქჷმ კანადაშა მორთესჷნ რდეს ნორვეგიალი მეზუღურეფი, მეხოლაფირო 1000 წანას. თეშ უკული ევროპალეფქ მუკორჩქინდეს 1597 წანას, მუჟანსჷთ იტალიარ მეზუღურქ, ჯოვანი გაბოტოქ ატლანტიშ ოკიანე გინონჩურჷ ინგლისიშე კანადაშა.
საინტერესო ფაქტეფი
რედაქტირაფა- კოდმე სპირი, კანადაშ უმაღალაში კონკი რე (თაშნეშე ედომუშამი ოორუე ამერიკაში), იდვალუაფუ ნიუფაუნდლენდის დო ლაბრადორს, ავალონიშ ჩქონს. საფრანგეთიშ ნანანოღა – პარიზწკჷმა უმოსი ხოლოს რე (4000 კმ.), ვინდარო ვანკუვერწკჷმა (5020 კმ.).
- ჰუძონიშ ჸუჯი — მოსოფელიშ არძაშე უმოსი ფართო დინოხოლენი წყარიშ ონტირაშე რე.
- ფანდიშ საროტი კანადაშ ბჟაეიოლი წყარპიჯის, ნამუთ ნიუ–ბრანსუიკონს დო ახალ შოტლანდიაშ ოშქაშეთ იდვალუაფჷნ, რჩქინელი რე მოსოფელიშ არძაშე უმოსი მაღალი მორთეფით.
- სტამპედი — მოსოფელიშ უკაბეტაში ფესტივალი, ნამუთ ირი ზარხულს იმანჯებუ ნოღა კალგარის.
- მონრეალი — მაჟირა კაბეტი ნოღა რე პარიზიშ უკული ფრანგულნინამი ნოღეფშე.
- კონფედერაციაშ ხინჯი, ნამუთ მეთმურსხუანს ნიუ–ბრანსუიკის პრინც ედუარდიშ კოკასჷნ, სიგჷნძათ 13 კმ. — საეგებიოშ არძაშე უგჷნძაში ხინჯი რე, ნამუთ აკოგაფილი რე გოჸინილი წყარიშ ჟინპიჯისჷმ.
- კონკი სი–ენ ტორონტოს — მაჟირა რე მოსოფელს კონკიშობური სტრუქტურაშ სიმაღალათ, ნამუთ ეკოგაფილი რე კოჩიშ ხეთ, სიმაღალა რე 555 მეტრი, ნამუქჷთ 2007 წანას, პირველობა დუთნჷ დუმაიშ კონკის.
- ნოღა კვებეკი — ოორუე ამერიკაშ არძაშე უჯვეშაში ნანანოღა დო ხვალახე დიო ხოლო გამანგარებული ნოღა რე. ოტავაწკჷმა ართო კანადაშ გენერალ–გუბერნატორიშ რეზიდენცია რე.
- კვებეკიშ პროვინცია მუში დინოხოლენი პოლიტიკაშე უმოსის ახარჯენს, ვინდარო ააშ-იშ არძა შტატი ართო ეჭოდილი.
- ჰუძონიშ ჸუჯიშ კომპანია – ოორუე ამერიკაშ უჯვეშაშ კომპანია რე.
- ოტავა — პოლიტიკური ნანანოღა რე, მონრეალი — ფრანგული კულტურაშ, მოდაშ დო ფინანსური მაღალი ტექნოლოგიეფიშ ნანანოღა რე. ტორონტო – ინგლისური კულტურაშ, კანადაშ ფინანსური, ოფონდე ვაჭარუაშ დო ააშ დო ევროპაწკჷმა მემარსხუაფალი ოვაჭრე ნანანოღა რე, ვანკუვერი – აზიურ–რჩქალოკიანურ რეგიონეფწკჷმა ოვაჭრე რსხუშ ფინანსური, ვალუტაშ ოვაჭრე დო ანდაღებული მეტალეფიშ ნანანოღა რე, კალგარი — ენერგეტიკული რესურსეფიშ ვაჭარუაშ ფინანსური ნანანოღა რე, ვინიპეგი — ომეურნე პროდუქტეფიშ ვაჭარუაშ ფინანსური ცენტრი რე, გალიფაქსი — ზუღაშ პროდუქტეფიშ ვაჭარუაშ ფინანსური ნანანოღა რე, ოშავა – საავტომობილო ნანანოღა რე.
- ჯგირი ტაროზის ტობა ნიაგარა–ონ–ტე–ლეიკიშ ელახშე, ნიაგარაშ წყარგელაფუწკჷმა, ჰორიზონტის შილებე ტორონტოშ ნოდგჷმეფიშ ძირაფა, ნამუთ 100 კმ.–თ რე მოჩილათირი.
- ბე–ჟამიშ კომუნა, ნოღა ჟამეზის (ოორუე კვებეკიშ აკანს) — მოსოფელს უკაბეტაში კომუნა რე ტერიტორიაშ ფართობიშ მეჯინათ (350 000 კმ²–შე უმოსი).
- კოკი სეიბლი, ახალ შოტლანდიაშ წყარპიჯშე 300 კილომეტრის (ატლანტიკაშ ოკიანეს) რე, ნამუთ ხვალახე კანადურ ტერიტორია რე, სოდე რენა ტყარი ცხენეფი, დო ნამუთი ჯგირო ხე იზოლაციას .
- დევონიშ კოკი ნუნავუტის — დიხაუჩაშ უკაბეტაში უდუხორუ ტერიტორია, ნამუთ კანადაშ კოსმოსური სააგენტოშ ნინალაშ დორხველუას რე, ანდანე თიში ლანდშაფტი მარსიანული ლანდშაფტიშნერი რე.
- მოსოფელიშ უკაბეტაში „პარკი“ ჸუდეეფიშ ბარბალეფი იდვალუაფუ ალბერტას, ფორტ-მაქ-მარრი–ს.
- მონრეალიშ ოლიმპიური სტადიონიშ კონკა, მოსოფელიშ უკაბეტაში ეკმართუ კონკა რე.
რესურსეფი ინტერნეტის
რედაქტირაფათარობა
რედაქტირაფა- კანადაშ თარობაშ ოფიციალური ვებ–ხასჷლა
- კანადაშ გენერალ–გუბერნატორიშ ოფიციალური ვებ–ხასჷლა
- კამადაშ პრემიერ–მინისტრიშ ოფიციალური ვებ–ხასჷლა