კიაქსარი
კიაქსარი (ღ. ჯვ. წ. 585) — მიდიაშ მაფა, ქიანას მართუნდჷ ჯვ. წ. 625-585 წანეფს.
| კიაქსარი | |
_rather_than_Median.jpg) ყიზქაფანიშ აკარდამაშ კირდას ნაკვათა რელიეფი, ნამუთ შილებე რდას კიაქსარიშ გჷმოხანტუა, სულეიმანია, ერაყიშ ქურთისტანი | |
| მიდიაშ მაფა | |
|---|---|
| პოსტის გერინაშ ბორჯი | |
| ჯვ. წ. 625 წანა – ჯვ. წ. 585 წანა | |
| წიმოხონი | ფრაორტე |
| მონძე | ასტიაგე |
| ნაღურა | ჯვ. წ. 585 წანა |
| მუმა | ფრაორტე |
| ალმასქუ | ნაბოპალასარიშ ცირასქუა (ვარდა მოთა) |
| სქუალეფი | ასტიაგე ამიტა |
| რელიგია | ჯვეშირანული რელიგია |
ჯვეში ბერძენი ისტორიკოსიშ ჰეროდოტეშ მეჯინათ, კიაქსარი რდჷ ფრაორტეშ სქუა. ფრაორტექ ეარყჷ ასურეთიშ მეხჷ, მარა ჯვ. წ. 625 წანას ასურალეფქ თინა დამარცხეს დო დოჸვილეს. შხვა ვერსიათ თინა დოჸვილეს სკვითეფქ, ნამუეფი ასურეთის ალურდეს. სკვითეფქ, მიდიაშა მიშაჭკირუაშ უკულ, გეჭოფეს მიდია დო თექ ხეშულობა უკინებუდეს დოხოლაფირო ეჩდოვითი წანაშ გოძვენას. ჸათე პერიოდის ჰეროდოტე უძახჷ "აზიას სკვითეფიშ მართუალაშ ბორჯის".
ფრაორტეშ ღურაშ უკულ ხვისტაშა ეშართჷ კიაქსარიქ. მალას თიქ მიდია სკვითეფიშ მართუალაშე გადუდიშულჷ. სკვითეფიშ მანჯღვერთარეფი დიარაშა ქუდაპატიჟჷ, დაშუმო დო არძა დოჸვილუ. სკვითეფიშ გინორაგვაფაშ უკულ, კიაქსარი იხაზირებუდჷ ლჷმაშო ასურეთიშ მეხჷ. თიქ ატარჷ ოურდუმე რეფორმა, დარსხუ რეგულარული არმია დო თინა გორთუ სტრატეგიული დო ტაქტიკური ნორთეფო. კიაქსარიქ გემშეჭკირჷ დო ქიდეკინჷ ჰირკანია დო პართია. ჸათაშ აკაართიანჷ ირანული დიხეფი ართი ხეშულობაშ თუდო. ჯვ. წ. 614 წანას კიაქსარიქ გემშეჭკირჷ დო გეჭოფუ ასურეთიშ შანულამი ნოღა აშური. მიდიარეფქ აშური გორჩვეს, მოჯალაგეს ოხვამეეფი, გოჭყვიდეს მახორუეფი დო ხეშა ქაშეჸოთეს დიდი მუდანობათ განძი. აშურიშ დონთხაფაშ უკულ, მალას კიაქსარიქ პოლიტიკური დო ოურდუმე ალიანსიშა გემშართჷ ნეო-ბაბილონური იმპერიაშ მაფა ნაბოპალასარიწკჷმა. ნაბოპალასარიშ სქუაქ ნაბუქოდონოსორ II-ქ ოსურუ ქიმიჸონჷ კიაქსარიშ ცირასქუა ამიტა დო კიაქსარიქ ოსურო ქიმიჸონჷ ნაბოპალასარიშ ცირასქუა (ვარდა მოთა). ჸათაშ იფორმირჷ მიდია-ბაბილონეთიშ ალიანსიქ ასურეთიშ მეხჷ. მიდიაქ დო ბაბილონეთიქ აკაართიანეს აკოანჯარაფილი ნძალეფი, ჯვ. წ. 612 წანას მორსხუეეფქ გეგნოკვათეს წყარმალუ ადაიმი დო ქიგიაშქვეს ასურეთიშ ნანანოღა ნინევიას. სუმ თუთიანი ქართაშ (ალყა) უკულ, ნოღაქ ქუდანთხუ. ნინევიაშ ეჭოფუაშ უკულ, მორსხუეეფქ ასურეთი გირთეს. მიდიას ქეშეხვადჷ ასურეთიშ შანულამი ნორთიქ ნოღა ჰარანიშ მეძინელო.
ჯვ. წ. 609 წანას, კიაქსარიქ მანწყუ ლექსერობა ურარტუს. არსებენს ვერსია ნამდა ჸათე ოურდუმე კამპანიას მიდიარეფს ალურდეს ბაბილონარეფი. ლესქერობათ ურარტუ ვამოჯალაგე, მარა თიქ გინირთჷ მიდიას დოჸუნელი სახენწჷფოთ. ჯვ. წ. 590 წანაშე მიდია ოლიმუდჷ ლიდიაშ ომაფეს. კონფლიქტი იგინძარებუდჷ ხუთი წანას, თალესიშ გეუკუმელაფაშახ. 585 წანას, მიდიაშ დო ლიდიაშ ბურჯაფიშ ბორჯის მოხვადჷ ბჟაშ გეუკუმელაფაქ. მალიმარეფქ ჸათე ორთაშობური მოლინა მირჩქინეს ნტერალაშ თებაშ შანო. მიდიაქ დო ლიდიაქ გაფორმეს ოთინჩალე ხეკულუა დო ართიანსჷ შქას სანძღოთ დადგინეს ჰალისიშ წყარმალუ.
ართი ვერსიათ კიაქსარიქ ღურუ გეუკუმელაფაშ ლჷმას, მაჟირა ვერსიათ თიქ ღურუ ლჷმაშ თებაშ უკული ჯვ. წ. 585 წანას.