პალმირაშ იმპერია

	პალმირაშ იმპერია ;
	; პალმირაშ იმპერია 271 წანას
ნანანოღა	პალმირა
ნინა	არამეული; ბერძენული; არაბული
დუდალაშ ფორმა	მონარქია
	მონარქი
- 260–267	ოდენატე
- 267–272	ვაბალატე
- 272–273	ზენობია
- 273	ანტიოქე

პალმირაშ იმპერია — სეპარატისტული სახენწჷფო, ნამუქჷთ დირსხუ რომიშ იმპერიაშე გიმორთილი ტერიტორიეფს, რომიშ მასუმა ოშწანურაშ კრიზისიშ მიმალობას. მაქსიმალური ექსპანსიაშ პიკის, პალმირაშ იმპერიაშ აკოდგინალუაშა მიშმეშჷ რომიშ პროვინციეფი: სირია, არაბეთი, ეგვიპტე, თაშნეშე მორჩილი აზიაშ კაბეტი ნორთი.

ისტორია

235 წანას დოჸვილეს რომიშ იმპერატორი ალექსანდრე სევერუსი. თიშ ღურაშ უკულ იმპერატორობაშ პრეტენდენტეფი ართიანს ოლიმუდეს ხეშულობაშო. შედეგო, დედაღარჷ იმპერიაშ სანძღოეფქ დო იმპერიაშ ტერიტორიეფიშა ფშხირას მიშმეჭკირუდეს გერმანული ტომეფი: კარპეფი, გოთეფი დო ალემანეფი. ბჟაეიოლშე სერიოზული საფრთხეს წჷმარინუანდჷ სასანიანეფიშ იმპერია, ნამუშ მამართალქ შაპურ I-ქ, 260 წანაშ ედესაშ ლჷმას კონწარო დამარცხჷ რომიშ აკოანჯარაფილი ნძალეფი დო ტყვეთ ხეშა ქაშეჸოთჷ იმპერატორი ვალერიანე. უკულ მალას, უზურპატორეფქ კვიეტუსიქ დო მაკრიანუსიქ ეარყეს ვალერიანეშ მონძეშ გალიენუსიშ მეხჷ დო ხეშულობა მუნეფქ გეჭოფეს რომიშ პროვინცია სირიას.

ჸათე ბორჯიშო პალმირას მართუნდჷ ოდენატე (ოდენატუსი), ნამუთ გალიენუსის ალურდჷ. 260 წანას თინა პალმირაშ მაფათ გეგმაცხადეს. ოდენატე წჷმოძინელო ოლიმუდჷ სპარსალეფს დო თინეფს შანულამი გავალი მიორინუ. წყარმალუ ევფრატიშ გოხოლუას ოდენატექ ორჯგინჷ შაპურიშ ჯარეფს. უკულ, 261 წანას თიქ უზურპატორეფი ხოლო დამარცხჷ. რომქ ოდენატეს გეგნოჩჷ ბჟაეიოლიშ მამართალი-შ ტიტული. თინა სირიას მართუნდჷ მუჭოთ რომიშ იმპერიაშ ოფიციალური წჷმმარინაფალი. 267 წანას დოჸვილეს ოდენატე დო თიში უნჩაში სქუა ჰეროდიანე. ბიზანტიარი ისტორიკოსიშ იოანე ზონარაშ მეჯინათ, ოდენატე ჸვილუ მუში ბიძისქუაქ, ნამუსჷთ უკულიანი ისტორიული წყუეფი მიშინუანა მეონიუსიშ ჯოხოდვალათ. მეონიუსის დუდი მამართალო გეგმუცხადებუ დო ხეშულობაშ ხეშა ეშაჸოთამა მუნდომებუ, მარა თინა მალას მუში უკმაყოფილე ჯარიშკოჩეფს დუჸვილუნა.

ოდენატე დოთირუ უკულაში, ვითი წანერი სქუაქ ვაბალატექ (ვაბალატუსი), ნამუშ რეგენტი რდჷ დიდა ზენობია, ნამუსჷთ უკინებუდჷ რეალური ხეშულობა. 270 წანას, იმპერატორი კლავდიუს II-შ მართუალაშ ბორჯის, ზენობიაქ მანწყუ ლესქერობა ტანუკიდეფიშ მეხჷ. ზენობიაშ ალმარენჯეფი რდეს მანჯღვერთარეფი: სეპტიმიუს ზაბაი დო ზაბდასი. ზაბდასიქ გემშეჭკირჷ დო გორჩუ ნოღა ბუსრა, დოჸვილჷ რომალი მამართალი, უკულ ლესქერობა გაგინძორჷ ობჟათეშე დო ქიდიჸუნუ არაბეთი. სპარსალი გეოგრაფიშ იბნ ხორდადბეჰიშ მეჯინათ, პალმირალეფს, ზენობიაშ მანჯღვერალათ დუმატ-ალ-ჯანდალიშ ჯიხაზურგაშ ეჭოფუა მუნდომებუნა, მარა უშედეგეთ.

270 წანაშ გჷმათუთას, პალმირაშ არმიაქ, დოხოლაფირო 70,000 ჯარიშკოჩიშ მუდანობათ, ეგვიპტეშა გემშეჭკირჷ დო ეგვიპტეშ დიაფალო ზენობია გეგმაცხადჷ. რომალი მანჯღვერთარქ ტენაგინონ პრობუსიქ, ართი თუთაშ უკულ დირთინუ ალექსანდრია, მარა ბოლოს იშენ დემარცხჷ დო ბაბილონიშ ჯიხაშა ინტუ. მარა მალას, ჸათე ჯიხა ზაბდასიშ ჯარეფქ ქართას (ალყა) ქინახუნეს. პრობუსიქ დუდი დიჸვილჷ. ზაბდასიქ უკულ ხოლო გაგინძორჷ ოურდუმე ექსპედიცია დო ეგვიპტე რსულას ქიდეკინჷ. 271 წანას, ზაბაიქ წიმიჭყჷ ოურდუმე კამპანია მორჩილი აზიას, სოდეთ თიში ჯარეფს ქაკათეს ზაბდასიშ ნძალეფქ. გოართოიანაფილი ნძალეფით, პალმირალეფქ ქიდეკინეს გალათია დო ანკარა. პალმირალეფქ მინდომეს ქალკედონიშ ოკუპაცია ხოლო, მარა უშედეგეთ.

პალმირაშ ჸათე პოლიტიკა ვამოწონდჷ რომიშ იმპერატორს ავრელიანეს, ნამუქჷთ, მუში ჯარეფით ბოსფორი გეგნოკვათჷ დო ანატოლიაშა გემშეჭკირჷ. მანჯღვერთარი პრობუსიქ ქიდეკინჷ ეგვიპტე დო რომს დურთინუ. ავრელიანექ ლესქერობა გაგინძორჷ დო ტიანა გეჭოფუ. ავრელიანექ ისიშა გემშართჷ დო იმეშ ლჷმას კონწარო დამარცხჷ ზენობიაშ ჯარეფი. ზენობიაქ დიო ანტიოქიაშა ინტუ დო უკულ ემესაშა. ავრელიანექ პალმირალეფს ქეკათხოზუ დო ხოლო ართიშა დამარცხჷ ზენობია ემესაშ ლჷმას. 272 წანაშ ზარხულს, ავრელიანექ პალმირა ქართას ქინახუნუ. ზენობიაქ პალმირა ქიდიტუ დო ოცადუდჷ მოხვარაშ მეღებას სპარსალეფიშე. მარა რომალეფქ თის ქეკაჭიშეს წყარმალუ ევფრატიშ გოხოლუას, ოჭოფეს დო იმპერატორს ქიმუჸონეს. მალას, პალმირაშ მახორუეფქ თინჩალა ითხის დო კაპიტულაცია გეგმაცხადეს.

ავრელიანეშ ოურდუმე კამპანია პალმირაშ მეხჷ 272 წანას

რომალეფს ნოღა პალმირა ვაუტახუნა. თექ ხვალე ოთინჩალე გარნოზონი ქინარინეს, სანდარიონიშ მანჯღვერალათ. ზენობია მიდეჸონეს ემესაშა, სოდეთ თის სასამართალო მუნწყის. სასამართალოქ პალმირალი დიდებუანეფს ღურაშ განჩინება გეგშუღჷ, მარა ზენობიაშ დო ვაბალატეშ უკულიანი ბედი უჩინებუ რე. 273 წანას, პალმირალეფქ სეპტიმიუს აპსაიოსიშ ხემანჯღვერობათ ეარყეს დო პალმირაშ მამართალო გეგმაცხადეს ზენობიაშ მოჯგირე ანტიოქე. ავრელიანექ ხოლო ართიშა მანწყუ ოურდუმე ექსპედიცია, გეჭოფუ პალმირა დო მოჯალაგუ. რომალეფქ შანულამი მონუმენტეფი რომშა მიდეღეს, დგჷმილეფი აკოტახეს დო პალმირაშ თარი ოხვამე გორჩვეს.

ლიტერატურა

Smith II, Andrew M. (2013). Roman Palmyra: Identity, Community, and State Formation. Oxford University Press.
Millar, Fergus (1993). The Roman Near East, 31 B.C.-A.D. 337. Harvard University Press.