ზუგდიდი

ზუგდიდი — ნოღა საქორთუოს. სამარგალო-ჟიმოლენი შონეშ რეგიონიშ დო ზუგდიდიშ მუნიციპალიტეტიშ ადმინისტრაციული ცენტრი. დორსხუაფილი რე ოდიშიშ რზენს, ჩხოუშიაწყარიშ მელე-მოლე პიჯის. ზუღაშ დონეშე 110 მ.-შახ. ქართიშე 321 კმ. უჩა ზუღაშე 30 კმ. 2014 წანაშ ეკოროცხუათ 42 998 მახორუ 99,4 % ქორთუ; (ქიანას მა-5). ფართობი - 16,85 კვ. კმ.; ნოღას რე რკინაშარაშ გიოდგინუ, ნამუთ 6 კმ. ნოკვათუთ ინგირიშ ვაგზალწკჷმა მიარსხუაფუ მოლენკავკაციაშ რკინაშარაშ მაგისტრალს. უხოლაში ონიშოლი ფუთი (60 კმ.).

ნოღა ზუგდიდი ზუგიდი შილა გერბი ქიანა  საქორთუოსაქორთუო რეგიონი სამარგალო-ჟიმოლენი შონეშ აკანისამარგალო-ჟიმოლენი შონეშ აკანი მუნიციპალიტეტი ზუგდიდიშ მუნიციპალიტეტი კოორდ. 42.508333,41.86666742°30′30″ ოორ. გ. 41°52′00″ ელ. გ. მადუდე მერი ნოღა 1967  წანაშე ფართობი 16,85 კმ² მახორობა 42 998 კოჩი (2014) ერუანული აკოდგინალუა ქორთუეფი 99,4 % ორწუმობური აკოდგინალუა ქირსიანეფი (უმენტაშო საქორთუოშ მართლმადიდებლური ოხვამეშ) 98,59 % ბორჯიშ ორტყაფუ UTC+4 ტელ. კოდი +995 415 ოფოსტე ინდექსი 2100 ზუგდიდი ზუგდიდი

ტაროზი

ზუგდიდიშ ჰავა ზუღაშ ლამე სუბტროპიკული რე, ტიბუ ზოთონჯით დო ჩხე ზარხულით. უჩქუ მუსონური ბორიეფი. ჰაერიშ ოშქაშეწანური ტემპერატურა რე +13.8 გრადუსი, ღურთუთაშ ოშქაშე ტემპერატურა +4.9 გრადუსი, მარაშინათუთაშ +22,7 გრადუსი. წარმოწანას ოშქაშეთ მოურს 1620 მმ ნოლექი, თაჸურეშე მაქსიმუმ - ეკენიას (165), მინიმუმი ღურთუთას (107). ოშქაშე-წანური სიშვა რე 72 ‰. ბჟალონი დღალეფი წარმოწანას ეკიკოროცხუ 210-შახ.

ისტორია

ჯოხო მუში ზუგდიდი ჯვეში კოლხური (ლაზ-მარგალური) რე (ზუგი/სუკი - ფერდი, გვალაშმაგური) დო მოურს ნოღაშ ბჟაეიოლ განშე დორზვენილი ჭიჭე გვალაშენ. მაართათ მოშინელი რე XVII ოშწანურაშ დაჭყაფუს. თებორჯიშენო 1867 წანაშახ ზუგდიდი სამარგალოშ (ოდიშიშ) ოთარეშ ნანანოღა დო თელი საქორთუოშ ართ-ართი დიდი პოლიტიკური, ადმინისტრაციული დო კულტურული ცენტრი რდჷ. ნოღაქ გჷშაკერძაფილო ქოფალჷ სამარგალოშ თარი ლევან II დადიაშ თარალაშ ბორჯის. 1867 წანას სამარგალოშ (ოდიშიშ) სათარო რუსეთიშ იმპერატორქ მოლასჷ. თეშ უკული 1930 წანაშახ დიო ზუგდიდიშ მაზრაშ, უკული ზუგდიდიშ რაიონიშ (ამდღა ზუგდიდიშ მუნიციპალიტეტი) ცენტრი რე.

1993 წანას ზუგდიდის რდჷ საქორთუოშ მაართა პრეზიდენტიშ, ზვიად გამსახურდიაშ ადმინისტრაცია.

მახორობა

ზუგდიდი საქორთუოშ 2002 წანაშ მახორობაშ ეჭარუათ ქიანას მა-5 ნოღა რე 69 000 შური მახორუთ. 2007 წანაში გჷმოკოროცხუათ ნოღას სქიდუდჷ 75 550 შური კოჩი. მახორობაშ თე მუდანობაშა მიშეკოროცხუნა 1992-1993 წანეფიშ რუსეთი-საქორთუოშ აფხაზეთიშ ლჷმაშ გამათ მუნეფიშ ჯინჯი-დიხაშენ გინორაჸილი თხოზინელეფით. თიქ ხოლო ოკო ქითქუას, ნამუდა თიბორჯიშენო ნოღა დიდოთ ბრელი მახორუქ ქიდიტუ ხანდაშ ოგორუშ ღანკით დო მუნეფიშ უმოსობა ამდღა სქიდუ რუსეთი, უკრაინას, თურქეთის დო ევროპაშ ქიანეფს.

ზუგდიდიშ მახორობა შხვადოშხვა წანეფს:

• 1851 - 2 000
• 1863 - 800
• 1886 - 1 078
• 1897 - 3 407
• 1917 - 4 000
• 1922 - 4 525
• 1926 - 5 600
• 1939 - 15 100
• 1959 - 31 100
• 1970 - 39 000
• 1976 - 41 400
• 1989 - 50 022
• 2002 - 68 535
• 2014 - 42 998

არქიტექტურა

ნოღაშ არქიტექტურული ოძირაფუეფშენ გიშაგორილი რე სამარგალოშ თარეფიშ - დადიეფიშ დოხორეეფი - დიაფალიშ დოხორე დო თარიშ (ნიკოშ) დოხორე. ჟირხოლო დოკიდილი რე XIX ოშწანურაშ 90-იან წანეფშახ. მაართა ნეოგოთიკური სტილშა რე ეგაფილი, ოდო მაჟირა რუსული კლასიციზმიშ სტილშა. დოხორეეფწკჷმა გედგჷ ვლაქერნაშ ნანაღორონთიშ ოხვამე (1825-1830 წ.წ.; ქორთული არქიტექტურა). დიდო სქვამი რე დიაფალ ეკატერინე ჭავჭავაძეშ დუდალათ დორსხუაფილი ბოტანიკური ბაღი, სოდეთ ფალუნა ქიანაშ ირი კონტინენტიშე გჷშაჭარილი დო დოჭყანაფილი ჯალეფი. ბაღიშ დინოხოლე აკან-აკანოთ გესქილადირი რე თარეფიშ ჯვეში, გეხილი დოხორეეფი. სუკის, ნამუთ ნოღას ბჟაეიოლ-განშე მიკუძუნ, დოკიდილი რე XIV ოშწანურაშ ოხვამე (ქორთული არქიტექტურა), ნამუსით ანწი მანცხვარ-კარიშ ოხვამე ჯოხონ. მუჭოთ მენცარეფს მიორჩქუნან, თე ოხვამეშ ჯვეში კორუეფი X ოშწანურაშ ოკო რდას. ნოღაშ შქაგურს რე XIX ო.-ს რაფიელ ერისთავიშ დორსხუაფილი ცენტრალური ჯალონა.

კულტურა დო რელიგია

სამარგალოშ თარეფიშ დოხორეეფს 1921 წანაშენ გონწყჷმილი რე სახენწჷფო ეთნოგრაფიული მუზეუმი, ნამუსჷთ 50 000-შახ ექსპონატი უღჷ. თარი ექსპონატი დო მთელი ქირსიანობაშ ართ-ართ უდიდაში სიწიმინდე რე ნანაღორონთიშ გალენკაბა, ოდო ხოლო საფრანგეთიშ იმპერატორ ნაპოლეონიშ ლინჯიშ მარშიმი.

ნოღას რე შალვა დადიაშ ჯოხონობაშ სახენწჷფო დრამატული თეატრი, სოდეთ მაართა სპექტაკლი - მოლიერიშ „ძალოთ ექიმი“ 1869 წანაშ 11 პირელს დოდგუ ანტონ ფურცელაძექ.

ნოღაშ დღახუ რე 15 კვირკვე - ვლაქერნობა, მუ ბორჯისჷთ მუზეუმშე დიდი ხვამა-ხიოლით გიმაზოჯუანა ნანაღორონთიშ გალენკაბას დო დასვანჯუანა კარიშ ოხვამესინ.

ზუგდიდი რე ზუგდიდიშ დო ცეშიშ ეპარქიაშ ცენტრი.

დოჯიმალაფირი ნოღეფი

• კოლუმბუსი, ჯორჯია, ააშ

სურათეფი

• 
  ვლაქერნაშ ნანაღორონთიშ ჯოხონობაშ ოხვამე
• 
  ზუგდიდიშ ბულვარი
• 
  ზუგდიდიშ ართ-ართი სავაჭრო ცენტრი
• 
  ზუგდიდიშ ბულვარი
• 
  ბოტანიკური (დიაფალიშ) ბაღი
• 
  ბოტანიკური ბაღი
• 
  დადიანეფიშ დოხორე დო ზუგდიდიშ ოკათედრე ოხვამე
• 
  დადიანეფიშ მუზეუმი დო ზუგდიდიშ ოკათედრე ოხვამე
• 
  სამარგალოშ დო ჟიმოლენ შონეშ აკანიშ ადმინისტრაციაშ ნოდგჷმი
• 
  პარკი, დადიანეფიშ მუზეუმიშ უკოხოლე
• 
  დადიანეფიშ მუზეუმი
• 
  კინოთეატრი „ატრიუმი“
• 
  ზუგდიდის ცენტრალური შოშე
• 
  ზუგდიდიშ ბაზარი
• 
  ილია ჭავჭავაძეშ ნოჭახნაკუ ზუგდიდც
• 
  ცენტრალური მოედანი
• 
  კვირაცხოვლობაშ ოხვამე (ზუგდიდი)
• 
  სამარგალოშ დო ჟიმოლენ შონეშ აკანიშ ადმინისტრაციაშ ნოდგჷმი
• 
  ოფუტე კორცხელი
• 
  ნანაღორონთი შობაშ ოხვამე ზუგდიდც
• 
  დადიანეფიშ მუზეუმიშ კომპლექსიშ მინალ-კარიშ ფრაგმენტი

რესურსეფი ინტერნეტის

ვიკიოწკარუეს^? რე ხასჷლა თემაშენ:

ზუგდიდი

• ტაროზი ზუგდიდის (weather.boom.ge).
• სამარგალო-ჟიმოლენი შონეშ ოაკანურ ადმინისტრაცია. Archived 2020-11-26 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
• ზუგდიდი.ge
• zugdid.ge^{[ღურელი რსხილი]}
• ბლოგი ზუგდიდშენ

ლიტერატურა

• ქართლის ცხოვრება, ტ. II, თბ. 1959 (რედ. აკად. ს. ყაუხჩიშვილი)
• ვახუშტი, აღწერა სამეფოსა საქართველოსა, ქართლის ცხოვრება, ტ..IV, თბ.1973 (რედ. აკად. ს. ყაუხჩიშვილი).
• ე. თაყაიშვილი, არხეოლოგიური მოგზაურობანი და შენიშვნანი, წ. II, ტფ. 1913
• შარდენის მოგზაურობა, თბ. 1975
• ნ. შენგელია, ოსმალური დოკუმენტური წყაროები ანაკლიისა და რუხის ციხეების შესახებ, თბ. 1982 (რედაქტორი აკად. ს. ჯიქია)
• ა. ტუღუში, თურქ დამპყრობთა წინააღმდეგ ქართველთა და აფხაზთა ერთობლივი ბრძოლების ისტორიიდან, ჟ. ,,რიწა », 1987, #2
• აბ. ტუღუში, სამეგრელოს სამთავროს ცენტრალური და ადგილობრივი მმართველობა, წიგნში ,,სამეგრელო, კოლხეთი, ოდიში“, თბ. 1999 (მთავარი რედაქტორი პროფ. ილია ანთელავა)
• აბ. ტუღუში, სამეგრელოს სამთავროს ისტორია (მცირე კურსი),ზუგდ. 2001 (რედაქტორი პროფ. გ. არახამია)
• აბ. ტუღუში, ზუგდიდის წარსულიდან, გაზ. ,,მებრძოლი”, 1974 წ. 5. III
• აბ. ტუღუში, კვლავ ზუგდიდის ეტიმოლოგიისათვის, კრ. ,,ონომასტიკა”, ტ. I, თბ. 1987 (რედ. აკად. შ. ძიძიგური)
• ფეშანგი, შაჰნავაზიანი, თბ. 1935 (რედ. გ. ლეონიძე და ს. იორდანაშვილი)
• М. Селезнев, Руководство к познанию Кавказа, СПБ, 1848
• ც. ქირია, შ. სარია, მასალები საქართველოს ისტორიისათვის, თბ. 1967
• პლ. ჯიშკარიანი, ზუგდიდის რაიონის მშრომელები . . . თბ. 1968
• ი. მეუნარგია, სამეგრელო დავით დადიანის დროს, ტფ. 1939
• კ. ბოროზდინი, სამეგრელო და სვანეთი, ტფ. 1934