ანტიგუა დო ბარბუდა

ანტიგუა დო ბარბუდა
ანტიგუა დო ბარბუდა Antigua and Barbuda
	დევიზი: Each Endeavouring, All Achieving; ირი ქეცადებუ-და, არძა მიოჭირინუანს ღანკის
	ჰიმნი: Fair Antigua, We Salute Thee;
	{{{link alias-s}}} ორენი
ნანანოღა; (დო უკაბეტაში ნოღა)	სენტ-ჯონსი
ოფიციალური ნინა(ეფი)	ინგლისური
თარობა	ზოხორინელი სახენწჷფო ომაფე წორომაჸალობაშ აკოდგინალუას, ნამუსჷთ დუდენს გოართოიანაფილი ომაფე
ფართობი
მახორობა
ედპ (ჸუპ)	22008 წანაშ ფასებათ
აგი (2013)	0,760 (მაღალი) (67-ა)
ვალუტა	ბჟაეიოლ კარიბული დოლარი (XCD)
ბორჯიშ ორტყაფუ	(UTC-4)
ქიანაშ კოდი	ATG
Internet TLD	.ag
ოტელეფონე კოდი	+1-268

ანტიგუა დო ბარბუდა (ინგლ. Antigua and Barbuda), ედომუშამი ოფიციალური ჯოხოდვალა — ანტიგუა დო ბარბუდა — სახენწჷფო იდვალუაფუ კინე მუშ ჯოხოდვალაშ კოკეფს დო კოკი რედონდას, ანტილიაშ ჭიჭე კოკეფიშ ბუნას (კარიბიშ ზუღა).

მახორობა — უმენტაშო ნეგრეფი რე. მორწუმეეფიშ უმენტაში ნორთი — პროტესტანტეფი რე.

წორომაჸალობაშ დო ამერიკული სახენწჷფოეფიშ ორგანიზაციაშ მაკათური ქიანა რე.

სახენწჷფოშ მადუდე — გოართოიანაფილი ომაფეშ მონარქი, თე ქიანას მონარქიშ წჷმმარინაფალი რე გენერალ-გუბერნატორი.

ისტორია

კოკეფს ჯვეშო ოხორანდჷ ინდიარი-არავაკეფი. XIII ოშწანურას თინეფი გეგშარაჸეს მალჷმორ ტომეფქ, კარიბეფქ.

თე კოკეფს ქრისტეფორე კოლუმბიქ 1493 წანას მიოგორუ, მუშ მაჟირა ექსპედიციაშ ბორჯის.

1632 წანაშე — გოართოიანაფილი ომაფეშ ომართუე. ანტიგუა დო ბარბუდას ინგლისარეფქ ქჷდარსხუეს ოპლანტაციე მეურნობა (შანქარიშ ჭაფურია, ბამბე, თუთუმი, ქოქოსეფი), თეშ გეშა აფიკაშე უჩაკანამი დოლმახორეეფიშ მიშაჸონაფა ქჷდიჭყეს. 1834 წანას დოლმახორალაქ გოუქვაფილქ იჸუ.

1958 —1962 წანეფს ანტიგუა ვესტ-ინდოეთიშ ფედერაციაშ აკოდგინალუას რე.

1967 წანაშ ფურთუთას ინგლისიქ ანტიგუას ,,გოართოიანაფილი ომაფეწჷკმა ასოცირებული სახენწჷფოშ სტატუსი წუმურინუ.

1981 წანაშ 1 გერგობათუთაშე — ანტიგუა დო ბარბუდაშ ზოხორინელი სახენწჷფო (ესპანურშე გინოთანგუათ — ,,ჯვეში" დო ,,ფინფა").

პოლიტიკური სისტემა

სენტ-ჯონსიშ ცენტრი

ანტიგუა დო ბარბუდაშ პოლიტიკური სისტემა იხურგუ მუჭოთ ფედერალური ოპარლამენტე მონარქია. სახენწჷფოშ მადუდე რე გოართოიანაფილი ომაფეშ მონარქი, ნამუთ დჷთმარინუანს გენერალ-გუბერნატორს, ნამუსჷთ მონარქიშ წჷმმარინაფალიშ ფუნქციეფი უღუ. ლუიზა ლეიქ-ტეკი, გენერალ-გუბერნატორო 2007 წანას დარინეს, ანტიგუა დო ბარბუდაშ ისტორიას მაართა ოსური გუბენატორი რე. ანტიგუა დო ბარბუდაშ თარობას, გენერალ-გუბერნატორი პრემიერ-მინისტრიშ წჷმორინაფათ, ადასურენს მინისტრეფიშ სხუნუშ აკოდგინალუას. პრემიერ-მინისტრი თარობაშ მადუდე რე, ნამუსჷთ ემაჸონაფალიშ ფუნქცია უღუ.

კანონიშდუმადვალუ თარობა, ანტიგუა დო ბარბუდაშ თარობას დო პარლამენტიშ ჟირხოლო პალატას ორხველჷ. ჟირპალატამი პარლამენტი აკმოდირთუ სენატიშე (17 მაკათური მიშმურს, ნამუსჷთ გენერალ-გუბერნატორი დჷთმარინუანს) დო პალატაშ წჷმმარინაფალეფშე (17 დეპუტატი მიშმურს, ნამუთ გიშეგორუ მაჟორიტარული სისტემათ, 5 წანაშ ვადათ). ბოლო გიშაგორუეფი 2009 წანაშ 12 მელახის რდჷ. გიშაგორუეფიშ შედეგეფით, გოართოიანაფილ პროგრესულ პარტიაქ 9 დეპუტატიშ აბანი მიღჷ, ლეიბორისტულ პარტიაქ — 7 აბანი, ბარბუდაშ ოკათე ყარაფიქ — 1 აბანი.

ოსამართალე თარობა წუმორინაფილიე ბჟაეიოლ-კარიბული უმაღალაში სასამართალოთ (შტაბ-ორენი იდვალუაფუ სენტ-ლუსიას, ართი მასამართალე ანტიგუა დო ბარბუდაშ რეზიდენტი დო საართო იურისდიქციაშ სასამართალოშ ხემანჯღვერი რე). ანტიგუა დო ბარბუდა კარიბიშ სამართალიანობაშ სასამართალოშ მაკათური რე.

ადმინისტრაციული გორთუალა

ქიანაშ რუქა.

ანტიგუა დო ბარბუდაშ ტერიტორია გორთილი რე 6 აკანო — სენტ-პიტერი დო სენტ-ფილიპი, სენტ-ჯორჯი, სენტ-ჯონი, სენტ-მერი, სენტ-პოლი — დო 2 მეკობუნელი ტერიტორია: ბარბუდა დო რედონდა.

აკანი

სენტ-ჯორჯი (Saint George)
სენტ-ჯონი (Saint John)
სენტ-მერი (Saint Mary)
სენტ-პოლი (Saint Paul)
სენტ-პიტერი (Saint Peter)
სენტ-ფილიპი (Saint Philip)

ნანანოღა

პიგგოტსი (Piggots)
სენტ-ჯონსი (Saint John’s)
ბოლანსი (Bolans)
ფალმუთი (Falmouth)
პარემი (Parham)
კარლაილი (Carlisle)

ანტიგუაშ გორთუალა

გეოგრაფია

სახენწჷფო აკმოდირთუ 2 მოდიდე დო მუსხირენ ჭიე-ჭიე კოკეფშე. ანტიგუა — არძაშე დიდი (280 კმ²) დო დოხორინელი რე. კოკი ბარბუდა, ანტიგუაშე ოორუეთ 48 კმ-ით იდვალუაფუ, სიდიდათ მაჟი(რ)ა კოკი რე (161 კმ²). ჭიჭე ვადოხორინელი კოკი რედონდა (1,6 კმ²), ანტიგუაშე ბჟადალით დოხოლაფირო 40 კმ-თიე დოშორაფილი, ნამუთ ანტიგუა დო ბარბუდაშ სახენწჷფოშ ტერიტორიაშ ნორთი რე. ქიანას ბჟაეიოლშე ომძღჷ ატლანტიშ ოკიანე, ბჟადალით — კარიბიშ ზუღა.

ქიანაშ ლანდშაფტი უმენტაშო რზენეფს უკინებჷ. ანტიგუაშ არძაშე უმაღალაში კონკა — ბოგიშ ქჷნდჷრიე (402 მ). ბარბუდაშ უმაღალაში კონკა — 32 მ.

სახენწჷფოშ ნანანოღა — ნ. სენტ-ჯონსი, იდვალუაფუ კოკი ანტიგუას. კოკი ბარბუდას აკა დოხორინელი აბანი - კოდრინგტონი რე.

კოკეფს უმენტაშო ტიბუ ტროპიკული კლიმატი რე. არძაშე უჯგუში ტაროსეფიე — გერგობათუთაშ ბოლოშე მესიშ დაჭყაფუშა.

ორთა

კოკი ანტიგუა ქჷნდჷრამიე, არძაშე უმაღალაში 402 მ (გვალა ბოგი), ბარბუდაშ მარჯანიშ კოკის ლაკადური რელიეფი უღუ. ვულკანური კოკი რედონდა ვადოხორინელიე. კლიმატი ტროპიკული პასატური, ჩხე. ლენჭყამი სეზონი მესიშ დაჭყაფუშე — გერგობათუთაშ ბოლოშა რე. დამორჩილშო დჷმახასიათაფალიე ქარბორიეფი. ქიანას წყარმალუშ რშვილეფი ვარე, ნამუთ ოშუმალი წყარიშ პრობლემაშ სამანჯელიე. კოკეფიშ ჩხოლარეფიშ ორენი უმენტაშო წჷმორინაფილიე დიდარი ორნიტოფაუნათ, წყარპიჯეფიშ ელმოლჷს რე მარჯანიშ რაქეფი.

ეკონომიკა

ეკონომიკაშ თარი დარგი — ტურიზმი რე (60 % ედპ).

2012 წანაშ მუნაჩემეფით ოფუტეშ მეურნობას იკულტივირებუაფუ გეჸვენჯი ოფუტე-ომეურნეობე კულტურეფი: ბანანი, პარკოსამეფი, კომბოსტო დო შხვა კომბოსტოშობურეფი, სტამფილო დო ტურნეფსი, მანიოკა, ზაფანა ჩილი დო შხვა ზაფანეფი, ბამბე (ბამბეშ თასიბამბეშ ზეთი), კინტირი, ბადრიჯანი, ხვარხვი, კოპეშიეფი, ყაბაყეფი დო შხვა ორტვინობა, პამინდორი დო ლაიტი; მეთხოზჷნა მეორინჯალას.

წარმება — მუკაქუნალიშ დო ალკოჰოლური ოშუმალეფიშ წარმება.

ოერეფშქაშე ორგანიზაცია აკრ-შ ქინეფიშ მაკათურიე.

მახორობა

მახორობა — 86,8 ვითოში (2010 წანაშ კვირკვეშ მუნაჩემეფით).

ონოღე ძინა — 1,3%.

დაბადება — 16,4 - 1000 მახორუშო,

ღურა — 5,8 - 1000 მახორუშო,

15 ხანერიშ წილი — 28%, 65 ხანერი დო მეტი — 7%,

იმიგრაცია — 2,4 - 1000 მახორუხო.

მახორობაშ თელარაშ ოშქაშე მუდანობა— 73 წანა ქომოლკათა, 77 წანა ოსურკათა.

ეთნო-რასობური აკოდგინალუა: ნეგრეფი — 91%, მულატეფი — 4,4% , ჩეკანამეფი — 1,7%, შხვეფი — 2,9% (2001 წანაშ ეჭარუათ).

რელიგიეფი — ანგლიკანეფი 26%, მაშკვითა დღაშ ადვენტისტეფი 12%, ჟარნეჩდოვითიანალეფი 11%, მორავანეფი 11%, კათოლიკეფი 10%, შხვა ქირსიანეფი (მეთოდისტეფი, ბაპტისტეფი, ღორონთიშ დო შხვ.) 22%, დოსქილადირეფი 2%, ათეისტეფი დო უგუხურგუეფი 6% (2001 წანაშ ეჭარუათ).

ჭარუა-კითხირიშ რჩქინა — 86%.

ნოღაშ მახორობა — 30%, ოფუტეშ მახორობა — 70%. 15 წანაშახ ხანიშ ბუნა აკმადგინანს თელი მახორობაშ 26%, 15 წანაშე 65 წანაშახ — 67%, 65 წანაშე მეტი — 7%.

ნინა

ინგლისური ქიანაშ ოფიციალური ნინა რე, მარა მიარე აბანური მახორუ ანტიგუურ კრეოლურ ნინაშა იჩიებუ. ბარბუდული აქცენტი ჭიჭეთ შხვნაერიე ანტიგუურ აქცენტიშე.

ქიანაშ ზოხორინალაშახ წანეფს, სტანდარტული ინგლისური უმოს ფართეთ რდჷ გოფაჩილი ანტიგუურ კრეოლურ ნინას. მუჭოთ წესი, მახორობაშ მაღალი დო ოშქაშე კლასი ურიდანა ანტიგუურ კრეოლური ნინაშ ორაგადეთ გიმორინაფას. გონათაფაშ სისტემა უარენს ანტიგუურ კრეოლიშ გიმორინაფას დო ოგურაფეთ სტანდარტული ინგლისური იხვარებუაფუ.

მიარე ზიტყვა, ნამუთ გიმორინაფილიე ანტიგუურ კრეოლურ ნინას, გინოღალირიე ინგლისურშე დო აფრიკულ ნინეფშე.

კულტურა

ანტიგუაშ დო ბარბუდაშ კულტურას უმენტაშო ინგლისური გოლინა უღუ. სპორტიშ ერუნული სახეობა რე - კრიკეტი. შხვა პოპულარული სპორტიშ სახეობეფი რე - კუჩხბურთი, ერქემული სპორტი დო სერფინგი.

ამერიკულ პოპ-კულტურას დო მოდას დიდი გოლინა უღუ ანტიგუა დო ბარბუდაშ კულტურას. ქიანაშ უმენტაში მასობური ოინფორმაციე საშუალებეფშა მიშმურს შხუ ამერიკული მედია რშვილეფი. ანტიგუარეფი გეჸუნა ამერიკული მოდაშ ტენდენციეფს.

ანტიგუაშ მახორობაშ თელარას შანულამ როლს ლაჸაფენს ფანია დო რელიგია. მახორობაშ უმენტაშობა რელიგიურ ნინალეფშა ჟაშხა დღალეფს გილურს.

ქიანას მუსიკაშ პოპულარული სტილეფიე: კალიფსო დო სოკა.

ანტიგუურ საგესკუს შანულამ როლს ლაჸაფენს - ლაიტი დო გემუანი კარტოფილი. პოპულარული ანტიგუური ოჭკომალი რე დუკუნაგი.

გონათაფა

სკოლეფი

,,ადამიერიშ გოვითარაფაშ 2009 წანაშ ინდექსით", 2007 წანაშო, ანტიგუაშ დო ბარბუდაშ მახორობას (15 წანერიშ ეშე) ჭარუა-კითხირიშ რჩქინა 99 %-იე. ოსკოლე გონათაფა უციო რე, 5 წანაშე 16 წანაშახ ბაღანეფშო, დო სახენწჷფო უფასეთ წუმარინუანს. ანტიგუაშ გოვითარაფაშ ომინისტრე სახენწჷფო დო კერზო სკოლეფიშ ხანდას რთუნს გეჸვენჯი კატეგორიეფო :

ბაღეფი 5 წანაშახ ბაღანეფშო;
დაჭყაფუ სკოლეფი 5 წანაშე 12 წანაშახ ბაღანეფშო;
ოშქაშე სკოლეფი 12 წანაშე 20 წანაშახ ბაღანეფშო;
ტექნიკური სკოლეფი, სოდეთ იგურაფუაფუ სპეციალური ოწარმუე დო ტექნიკური საგანეფი;
პედაგოგიური კოლეჯეფი გიმაწურაფალეფშო პროფესიული ხაზირუაშო;
სპეციალური სკოლეფი აკობორკილი შილებუამობაშ მაღვენჯი ბაღანეფშო;
შხვა სკოლეფი, ნამუშათ მიშმურს უმაღალაში დო სპეცილური პროფესიული გონათაფაშ დოწესაფილობეფი.