იუნესკო
გოართოიანაფილი ერეფიშ გონათაფაშ, მენცარობაშ დო კულტურაშ ორგანიზაცია (იუნესკო), (UNESCO, აკრ. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) — გოეროშ სპეციალიზირაფილი ოაგენტე. თიშ ღანკი რე შვიდობაშ დო ერეფოშქაშე უშქურანჯობაშ ინტერესეფშო ხე აკუნწყუას გონათაფაშ დო კულტურაშ გოფაჩუას, მენცარობაშ გოვითარაფას, ადამიერიშ ალობეფიშ დო ჯინჯიერ დუდიშალეფიშ პატიჩამას რასაშ, სქესიშ, ნინაშ დო რელიგიაშ უმკუჯინუო[1][2].
| იუნესკო | |
|---|---|
| |
| იუნესკო | |
| დორსხუაფაშ თარიღი | 16 გერგობათუთა, 1945 |
| ტიპი | სპეციალური ოაგენტე |
| იურიდიული სტატუსი | მოქიმინჯე |
| ოდუდე ოფისი | პარიზი საფრანგეთი |
| გენერალური მელამოსე |  ოდრი აზულაი
|
| მასქერი ორგანიზაცია | გოერო |
| ვებ-საიტი | www.unesco.org |
ორგანიზაციაქ 1945 წანაშ 16 გერგობათუთას დირსხუ. თიში შტაბ-ორენჯი იდვალუაფუ პარიზის, საფრანგეთის. 2011 წანაშ 1 გერგობათუთაშ მუნაჩემეფით იუნესკო აკმაშქვანც 195[3] ქიანას. თის თაშნეშე 50 წჷმმარინაფალური ოფისი, მუსხირენი ინსტიტუტი დო ცენტრი უღუ მოსოფელს. იუნესკოშ თოჸუჯიშ შქაგურც მორთაფილიე აფრიკა დო გენდერული ართმანგობა[4].
ისტორია
რედაქტირაფა1942 წანას დიდი ბრიტანეთის ინგლისი დო უელსიშ გონათაფაშ სხუნუშ დუდმახვენჯიშ რიჩარდ ბატლერიშ დო ბრიტანეთიშ სხუნუშ პრეზიდენტიშ მ. რობერტსონიშ ინიციატივათ, გიმანჯჷ ანტიჰიტლერული კოალიციაშ ქიანეფიშ გონათაფაშ მინისტრეფიშ აკოხვამილაფაქ (ინგლ. Conference of Allied Ministers of Education). აკოხვამილაფა, ნამუსჷთ ემიგრაციას რენჯი თარობაშ წჷმმარინაფალეფით ორსუდესჷ, მითმეურდჷ ლონდონც 16 გერგობათუთაშე 5 ქირსეთუთაშახ[5]. კონფერენციაშ თარი თემა შვიდობაშ დორცხუაფაშ უკული გონათაფაშ სისტემაშ ეკონწყუალა რდჷ. ართაშახიანი სხუნუაშ მანგიორო 1945 წანაშ ქირსეთუთაშახ (იუნესკოშ ოფიციალურ დორსხუაფაშახ) იმანჯჷ 60 აკოხვამილაფაქ. კონფერენციაშ იდეეფქ დიდი ხუჯიშ დოკინა მიპალუ მოსოფელიშ წორომაჸალობას[6].
მაჟირა მოსოფელს ლჷმაშ დოთებაშ უკული ლონდონს გიმანჯჷ გოეროშ კონფერენციაქ, გონათაფაშ დო კულტურაშ ორგანიზაციაშ დორსხუაფაშ გეშა. კონფერენცია მიჭანეს 1942 წანაშ დო 1945 წანაშ სან-ფრანცისკოშ აკოხვამილაფაშ რეკომენდაციეფიშ ოსქვებურო.
1945 წანაშ 16 გერგობათუთას ხექ მიჭარინ იუნესკოშ დვალირაფაშა. აკოხვამილაფაშ 44 მაკათურშე დვალირაფას ხე მაჭარჷ 37-ქ. დვალირაფა ნძალაშა გემშეშჷ თიში უკული, მუთ 20 ქიანა მახვამილუანდჷ თიშ რატიფიკაციას. თექ მოხვადჷ 1946 წანაშ 4 გერგობათუთას[5]. იუნესკოშ მაართა კონფერენცია,ნამუსჷთ 30 ქიანაშ წჷმმარინაფალი ორსუდჷნ, მითმეურდჷ პარიზის, 1946 წანაშ 19 გერგობათუთაშე 10 ქირსეთუთაშახ[6].
სტრუქტურა
რედაქტირაფაიუნესკოშ ალმახანური შტაბ-ორენჯიქ, ნამუსჷთ ლათინური ანბანიშ ასოშ Y ფორმა უღუნ, 1958 წანაშ 3 გერგობათუთას გინწყჷ. იუნესკოშ პარიზიშ შტაბ-ორენჯიშ მოხ, მოსოფელიშ მასშტაბით რე ედომუშამი რანწკი იუნესკოშ ოფისეფიშ. ორგანიზაციას გარჩქჷ რეგიონალური ბიუროეფი დაკარც, ნაირობის, ბეირუთის, კაიროს, ბანგკოის, ჯაკარტას, ვენეციას, ჰავანას, მონტევიდეოს დო სანტიაგოს. წჷმმარინაფალური ოფისეფიშ უმენტაშობა თ.გ. კლასტერული ოფისეფიე, ნამუეფუშ რიცხუ თეჟამო 27-იე[7]. კლასტერული ოფისეფი სუმი ვარა უმოს ქიანას კურირენც, მორო თეში მოხ, რე რეგიონალური ოფისეფით. იუნესკოს თაშნეშე გარჩქჷ 21 ერუანული ოფისი, ინსტიტუტეფი დო ცენტრეფი ედომუშამი მოსოფელიშ მასშტაბით.
ნამდგარდია ქიანა, ნამუთ გინმირთუ გოეროშ მაკათურინ ავტომატურო გინმირთუ იუნესკოშ მაკათუროთ, ოდო გოეროშე გჷშულაშ შვანც თაშნეშე ავტომატურო იტენც იუნესკოშ რანწკეფცჷთ. ქიანაქ, ნამუთ ვა რე გოეროშ მაკათურინ შელებუანიე გინირთას იუნესკოშ მაკათურო გენერალური კონფერენციაშ მაკათურეფიშ 2/3-იშ აპიჯაფაშ შვანც.
იუნესკოშ ოფიციალური ნინეფი რე: ინგლისური, არაბული, ესპანური, ჩინური, რუსული დო ფრანგული ნინეფი. დუდშენო იუნესკოშ ჯინჯიერი ნინეფი რდჷ ინგლისური დო ფრანგული, 1950 წანას ოფიციალური ნინაშ სტატუსი ეჭოფუ ესპანური ნინაქ, 1954 წანას – რუსულქ, 1974 წანას – არაბულქ, დო 1980 წანას ჩინურქ.
დუდალა
რედაქტირაფა.jpg)
იუნესკოშ ხემანჯღვერი ორგანოეფიე გენერალური კონფერენცია, ნამუთ ჟირ წარმოწანაშე ართშა აკმიკათუ დო ემარსულებერი სხუნუ, ნამუსუთ გჷშმეგორუნც გენერალური კონფერენცია დო ორგანიზაციას ხემენჯღვერენც კონფერენციეფიშ შქა პერიოდის. იუნესკოშ ემარსულებერი ორგანო რე ომელამოსე, ნამუსუთ გენერალური დირექტორი ენმურე ოდუდეს[8].
თეჟამშო გენერალურ დირექტორს გჷშმეგორუნც გენერალური კონფერენცია 4 წანაშ ხანით. 2017 წანას გენერალურ დირექტორო გჷშეგორეს ფრანგი დიპლომატი ოდრი აზულაი.
იუნესკოშ გენერალური დირექტორეფი
|
.svg){kind=small}
საქვარუა
რედაქტირაფაიუნესკო დორხველ კილადანს ხუთი ჯინჯიერი პროგრამათ ახორციელენს, თენეფიე: გონათაფა, საორთაშმეტყველო მენცარობეფი, სოციალური დო ჰუმანური მენცარობეფი, კულტურა დო კომუნიკაციფი დო ინფორმაცია. იუნესკო აფინანსენს ჭარუა-კითხირიშ გოფაჩუაშ, ტექნიკურ, მაგურაფალეფიშ დოხელუანაფაშ პროგრამეფს; ოერეფოშქაშე მენცარობეფიშ პროექტეფს; რეგიონალური დო კულტურაშ ისტორიაშ პროექტეფს; კულტურული მიარეფერუანობაშ პოპულარიზაციას; ოერეფოშქაშე ართმაჟირაშ მოხვარაშ აკოალებეფს მოსოფელიშ კულტურული დო ორთაშობური მონძალაშ ასქილიდაფაშ დო ადამიერეფიშ ალობეფიშ თხილუას დო თეშნერეფი.
პროგრამეფი
რედაქტირაფაიუნესკო რე ოერეფოშქაშე პროგრამაშ „გონათაფა არძოშო“ კოორდინატორი. მოშინელი პროგრამაშ ჯინჯიერ ღანკეფქ გიმიდარჯაკჷ დაკარიშ 2000 წანაშ ფორუმს[9].
პროგრამა წჷმარინუანც ინტერდისციპლინარული რკვიაშ გეგმას, ნამუშ ღანკიე გაუჯგუშას ადამიერიშ ურთიართქმენდაფა ორთაშობურ გარემოს. პროგრამაშ ჯინჯიერი ღანკიე გოხურგას ეკოლოგიური, სოციალური დო ეკონომიკური მოღალუეფი ბიომიარეფერუანობაშ დინაფაშ დო მორკებაშ თოლწონუათ.
1972 წანას იუნესკოქ ეჭოფჷ მოსოფელიშ კულტურული დო ორთაშობური მონძალაშ თხილუაშ კონვენცია, ნამუქჷთ ნძალაშა მიშართჷ 1975 წანას. ირწანურო მოსოფელიშ მონძალაშ კომიტეტი აკმიკათუ სესიას, ნამუთ გჷთმოხურგანც, ნამუ ობიექტი მიშეღან იუნესკოშ მოსოფელიშ მონძალაშ ერკებულშანი. მაართა ქობიექტი მოსოფელიშ მონძალაშ ერკებულშა მიშეღეს 1978 წანას დო თენა რდჷ გალაპაგოსიშ კოკეფი.
მოსოფელიშ მონძალაშ ერკებულიშ თარი ღანკიე თითო-კაკალია ობიექტიქ დითხილუას დო გინშქვას ჩინებულო, მუ რაგადი ოკო თინა ქამანგჷ იუნესკოშ კრიტერიუმეფს-და. იუნესკოს გვალო 10 კრიტერიუმი უღუ, ნამუეფშეთ მაართა ამშვი მოქიმინჯალენს 1978 წანაშე დო გჷთმოხურგანს კულტურულ ობიექტეფს, ოდო დოსქილადირი ოთხი მოქიმინჯალენს რე 2002 წანაშე დო ორთაშობურ ობიექტეფს გჷთმოხურგანს. 2005 წანაშე 10-ხოლო კრიტერიუმქ აკიშქვჷ ართი ერკებულო[10].
იუნესკოშ მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტეფი გორთილიე ხუთ გეოგრაფიულ ზონათ:
- აფრიკა
- არაბული ქიანეფი (წჷმორინაფილიე ოორუე აფრიკა დო ხოლო ბჟაეიოლი)
- აზია-ოკიანეთი (წჷმორინაფილიე ავსტრალია დო ოკიანეთი)
- ევროპა & ოორუე ამერიკა
- ლათინური ამერიკა & კარიბეფი
თეჟამო გვალო 911 მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტიე 148 ქიანას. თაჸურეშე: 704 კულტურულიე, 181 ორთაშობური, ოდო 26 მიშაწყორილი ტიპიშ.
2003 წანას იუნესკოქ ეჭოფჷ ვამატერიალური კულტურული მონძალაშ თხილუაშ კონვენცია. ვამატერიალურ კულტურულ მონძალათ მირჩქინეს ჟიპიჯური გჷნოჩამეფი, ტრადიციული მუსიკა, სხაპუა, რიტუალეფი, ფესტივალეფი დო ოკათე წარმება.
პროგრამა მოსოფელიშ შვენაქ დირსხუ 1992 წანას თიშო, ნამდა დითხილუას დოკუმენტური მონძალაქ[11] თინეფ შქას ისტორიული დოკუმენტეფქ, არქივეფქ დო ა. უ.
2011 წანას საქორთუოშ დოკუმენტური მონძალაშ 1000 ნახანდიქ იუნესკოშ მოსოფელიშ შვენაშ რეესტრის ქჷმოხვად.[12]
ქოძირით თაშნეშე
რედაქტირაფარესურსეფი ინტერნეტის
რედაქტირაფა
- ორგანიზაციაშ ოფიციალური საიტი. იუნესკო. კითხირიშ თარიღი: 2010-05-23.
- იუნესკოშ მოსკოვიშ ბიუროშ ოფიციალური საიტი. იუნესკო. კითხირიშ თარიღი: 2010-05-23.
სქოლიო
რედაქტირაფა- ↑ Организация Объединённых Наций по вопросам образования, науки и культуры. დსე. კითხირიშ თარიღი: 2010-05-23.
- ↑ კუნტას იუნესკოშენი. კითხირიშ თარიღი: 2010-05-23.
- ↑ General Conference admits Palestine as UNESCO Member State
- ↑ იუნესკო. კითხირიშ თარიღი: 2010-05-23.
- ↑ 5.0 5.1 იუნესკოშ სტორია. იუნესკო. კითხირიშ თარიღი: 2010-05-23.
- ↑ 6.0 6.1 UNESCO past and present. იუნესკო. კითხირიშ თარიღი: 2010-05-23.
- ↑ National Offices. იუნესკო. კითხირიშ თარიღი: 2010-05-23.
- ↑ Руководящие органы ЮНЕСКО. იუნესკო. კითხირიშ თარიღი: 2010-05-23.
- ↑ Education: Mission. ЮНЕСКО. კითხირიშ თარიღი: 2010-05-23.
- ↑ The Criteria for Selection. მოსოფელიშ მონძალა. კითხირიშ თარიღი: 2010-05-23.
- ↑ Programme Background. მოსოფელიშ შვენა. კითხირიშ თარიღი: 2010-05-23.
- ↑ ქორთული ხენაჭარეფიშ 1000 ნახანდიქ იუნესკოშ მოსოფელიშ პროგრამაშ რეესტრის ქჷმოხვად