ვიკიპედია

მაჩუ-პიქჩუ

მაჩუ-პიქჩუ (კეჩ. Machu Picchu – ჯვეში კონკა) — ინკეფიშ კოლუმბიშახიანი, XV ოშწანურაშ ობიექტი პერუს, კუსკოშ რეგიონს, ზუღაშ დონეშე 2 430 მეტრაშ სიმაღალას. ეკიდილი რე წყარმალუ ურუბამბაშ ლეხერიშ დუდის, გვალაგჷროხილს, ნამუთ ნოღა კუსკოშე 80 კილომეტრით ოორუე-ბჟადალჸურე იდვალუაფუ. არქეოლოგეფიშ უმეტაშობა დორწუმაფილი რე, ნამჷდა მაჩუ-პიქჩუქ ეკიდილქ იჸუ მუჭო ინკეფიშ იმპერატორ პაჩაკუტიშ (1438–1472) მუმალონქ. თის შხირას მიშინუანა „ინკეფიშ ნოღაშ“ ჯოხოთ. თელ მოსოფელს, ინკეფიშ ოქიანე ბრელშო გვალო მაჩუ-პიქჩუშ პორტრეტიწკჷმა რე ასოცირაფილი.

მაჩუ-პიქჩუშ ისტორიული ტყაჩირი*
იუნესკოშ მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტი
ქიანა პერუშ შილა პერუ
ტიპი
კრიტერიუმეფი i, iii, vii, ix
ერკებული იუნესკოშ ერკებული
რეგიონი** ლათინური ამერიკა დო კარიბეფი
კოორდინატეფი 13°09′47″ ობჟ. გ. 72°32′44″ ბჟად. გ. / 
კათაფაშ ისტორია
კათაფა 1983  (მა-7 სესია)
ნომერი 274
* ქძ. ინგლ. ჯოხო UNESCO-შ ერკებულს.
** იუნესკოშით კლასიფიცირაფილი რეგიონი.

თიში კიდანჯუა ინკეფქ დოხოლაფირო 1400 წანას დიჭყეს, ართი ოშწანურაშ უკული, მუჭოთ უკვე ინკეფიშ იმპერატორიშ ოფიციალური რეზიდენცია, ესპანარი კონკისტადორეფიშ მუკორჩქინაშ ბორჯის მიოტეს. თიშ უმკუჯინუო, ნამდა თიშ გეშა აბანობურეფშო ჩინებული რდჷნ, დჷნოსქილედ ოქიანუს თიშე 1911 წანაშახ მუთუნი ვაუჩქჷდჷ, სოიშახ თინა ოერეფოშქაშე გურგოჩამაშ ცენტრის ამერიკალ ისტორიკოსიქ, იელიშ უნივერსიტეტიშ პროფესორ ჰირამ ბინგემქ ვა მახვამილუნ. თეშ უკული, მაჩუ-პიქჩუქ შანულამ ტურისტული ოქინაფუთ გინირთჷ. ნოდგჷმეფიშ უდიდაშ ნორთიქ გერემონტჷ, თიშენი, ნამდა უმოს ნათერი ჸოფედჷკო, მუჭო იძირედჷ მაჩუ-პიქჩუ დუდშენ.[1] 1976 წანაშო, ობიექტიშ 30% უკვე ეკონწყილი რდჷ ჯვეში ფორმათ.[2] ეკონწყუალაშ სამუშეფი იგინძორებუ ამდღარშახ.[3]

ინკეფიშ ეჭოფუაშ ბორჯის, მაჩუ-პიქჩუშ გეშა ესპანარეფშო მუთუნი ვა რდჷ ჩინებული, თაშ ნამჷდა, თინა ალაზიმაფათ ხეუმუთხჷმუო რე დოსქილადირი, მუთ თიშ შანულობას ხოლო უმოსო რდჷნს. 1981 წანას თინა პერუშ ისტორიულ ტყაჩირო გაგმაცხადეს, 1983 წანას თინა იუნესკოქ გემშეღჷ მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტეფიშ ერკებულშა.[4] 2007 წანას, ოერეფოშქაშე ინტერნეტ-გჷმოკითხირს მაჩუ-პიქჩუ მოსოფელიშ ახალ შკვით სამანცარშა გემშეღეს.

მაჩუ-პიქჩუ ინკეფიშ კლასიკურ სტილს რე ეგაფილი, ხალიწერი ქუაშ კიდალეფით. თიშ სუმი დუდი სტრუქტურა რე: ინტიჰუატანა (ბჟაშ მიკაბუნაფალი სჷმეტი), ბჟაშ ტაძარი დო სუმოსინთურამი თოლი. სუმხოლო იდვალუაფუ ტერიტორიას, ნამუსჷთ არქეოლოგეფი მაჩუ-პიქჩუშ წიმინდე რაიონს უძახჷნა. 2007 წანაშ ეკენიას, პერუქ დო იელიშ უნივერსიტეტიქ დახე ქჷმიოჭირინდეს აპიჯაფას, ნამუშ მეჯინათ ოკო გინიჯინინას მაჩუ-პიქჩუშე ღალირი თი არტეფაქტეფიშ დორთინაფაშ ოკითხუშა, ნამუეფით იელს XX ოშწანურაშ ორდოშიან წანეფს ჰირამ ბინგემქ გინოჩჷნ. 2010 წანაშ გერგობათუთას, იელიშ უნივერსიტეტიშ წჷმმარინაფალქ არტეფაქტეფიშ პერუშ უნივერსიტეტიშა დორთინაფაშ პიჯალა დოდუ.[5]

ისტორია

რედაქტირაფა

მაჩუ-პიქჩუქ დოხოლაფირო 1450-იან წანეფს იჸუ ეკიდილქ, ინკეფიშ იმპერიაშ ძალიერალაშ პიკის.[6] კიდანჯუაშ პერიოდი ინკეფიშ ჟირი უძალიერაში იმპერატორიშ — პაჩაკუტიშ (1438-1471) დო ტუპაკ ინკა იუპანკიშ (1472-1493) დუდალაშ პერიოდის მეურე.[7] ზუსტას 100 წანაშ უკული, 1572 წანას, ინკეფქ თინა ქიმიოტეს, მუთ ესპანარეფიშით ინკეფიშ ეჭოფუაშ ართ-ართი გვიანი მოღალუ რდჷ.[6][8] ოეგებიეთ, თიში მახორობა დიდპატჷნეფიშ ეპიდემიაქ მოჯალაგუ, მუთ თე არეალშა ესპანარი კონკისტადორეფიშ მუკორჩქინაშახ შხვა მეშარეეფქ მიშეღესჷნ.[9] ართ-ართი ჭარილი შინანს დოხორე პიქჩოს, მარა ვა მიპალუაფუ მუთუნნერი ინნაჭარა, ნამუთ თე შორიშიან ნოღას ესპანარეფიშ რინას დადასურენდჷნ. შხვა არდგილეფს კონკისტადორეფიშით ფორამერინაფილ წიმინდე ნოგაფუეფი მაჩუ-პიქჩუს ხეუმუთხჷმუ რე.[8]

 
მაჩუ-პიქჩუ 1912 წანას, რეკონსტრუქციაშახ

ჰირამ ბინგემი უზურენდჷ, ნამჷდა თე კომპლექსი ინკეფიშ თ.გ. „ბჟაშ აზაპიშ“ დაბადებაშ ტრადიციულ არდგილს წჷმარინუანდჷნ.[10] მენცარეფიშე უმოს ბოლო ხანეფს მუკოჸონაფილ არქეოლოგიურ გჷმორკვიეფქ ოძირუ, ნამდა მაჩუ-პიქჩუ იმპერატორ პაჩაკუტიშ მუმალონი რდჷნ.[8] თაშ ხოლო, ერუანული გეოგრაფიული ჯარალუაშ მენცარ იოჰან რაინჰარდიქ წჷმარინუ თიშ ნტკიცება, ნამდა თე არდგილქ ეშაგორილქ იჸუ მუში ორენი დო ალაზიმაფათ ხეუმუთხჷმუ ლანდშაფტიშ, სამანგათ გვალეფიშ გეშა, ნამუეფით თეში რე ინორანწკილი, ნამდა მეურე ინკეფშო შანულამ ასტრონომიულ მოლინეფს.

იოჰან რაინჰარდის ჯერს, ნამჷდა მაჩუ-პიქჩუ ინკეფიშ წიმინდე რელიგიური ძეგლი რდჷ. თე თეორია უმოსო თიშ ორენიშ გეშა რე წჷმორინაფილი. რაინჰარდი თის „წიმინდე გეოგრაფიათ“ იშინუანს, თიშენი, ნამუდა ძეგლი გვალეფით რე გოხურგილი, ნამუეფსჷთ თე დიხას თინეფს ორდო მახორუ კულტურეფიშ რინას დიდი რელიგიური დოხარგუა უღუდჷ. გვალაშ უმაღალაშ კონკას, ნამუშ ჯოხოსჷთ მაჩუ-პიქჩუ ატარენს, რე „ხელუანური პლატფორმეფი, ნამუეფსჷთ რელიგიური ფუნქციეფი უღუ, მუთ ნათელო იძირე ინკეფიშ რიტუალეფს“ (რაინჰარდი 2007). თენა რაინჰარდიშ არძაშე დჷმაჯერაფალი ნტკიცალუა რე, თიშენი, ნამუდა თე ტიპიშ ქუალეფიშ ნწყუალა ხვალე რელიგიურ არდგილეფს რე ძირაფილი, მუთ კარაკანი მიოწურუანს თე ძეგლიშ რელიგიურ დოხარგუაშე.[11] მაჟირა თეორიაშ მიმათხოზეეფი მირჩქინანა, ნამჷდა მაჩუ-პიქჩუ ინკეფიშ ლიაქტა რდჷ — დოხორალა, ნამუსჷთ ეჭოფილი რეგიონიშ ეკონომიკაშ კონტროლშო ეკიდჷნდეს. შხვა თეორია ანტკიცენს, ნამდა თინა შილებე ჯიხა ჸოფედჷკო ინკეფიშ ცივილიზაციაშ წოხოლე ღოლამირი საზარელი დჷნოშურიშ კრიმინალეფშო. ხოლო ართი ალტერნატიული თეორია ვარაუდენს, ნამჷდა მაჩუ-პიქჩუ საოფუტო-სამეურნო სატესტო სადგჷმი რდჷ. თაქ შელებუანი რდჷ ბრელი შხვანერი კულტურაშ ტესტირაფა მიარე შხვადოშხვა მიკროკლიმატის, მუშ შელებასჷთ ორენი დო ტერასეფი ირზენდჷ. დიდი მუდანობათ მუნაწიშ მეღება მუშო ოკო რაგადი ვა რდჷ შელებუანი, მარა თეთ ინკეფს შეულებუდეს გუთანჯჷდესკო, სო მუ კულტურა მუჸონაფუდესკო. თაშნეშე რე თეორია, ითამ ნოღა ღორონთეფიშ დარინალო ვარა მაფეფიშ კორონაციაშო რდჷ ეკიდილი.[12]

 
გინაჯინუ უაინა-პიქჩუშე

თიშ უმკუჯინუო, ნამჷდა ციტადელი ინკეფიშ ნანანოღა კუსკოშე ხვალე 80 კილომეტრით რე დოშორაფილი, ესპანარეფს თინა დღას ვაუძირჷნა დო ვართ გურჩუნა დო აკურღვაფუნა ინკეფიშ შხვა ძეგლეფშორო.[8] ოშწანურეფიშ გოძვენას, მუკი-მუკის გორტყილ ჯუნგლეფქ მაჩუ-პიქჩუ დოფორჷ დო მუში რინაშ გეშა ძალამი ჭიჭე მუდანობაშ კათას უჩქჷდჷ.

1911 წანაშ 24 კვირკვეს, სამენცარო ჯარალუას ჰირამ ბინგემქ მაჩუ-პიქჩუშა მეგირაფაშ გეშა ოჩინებაფუ. იელიშ უნივერსიტეტიშ პროფესორი, ამერიკალი ისტორიკოსი ბინგემი ნოღა ვილკაბამბას გორჷნდჷ — ინკეფიშ ეკონია დუდიშმითაფორაფუს ესპანარეფიშით ინკეფიშ ეჭოფუაშ ბორჯის. არეალიშ მუკი-მუკის თინა წანეფიშ მალობას შარენდჷ დო რკვიას აწარმენდჷ. ართ დღასჷთ, მაჩუ-პიქჩუჸურე ბინგემს აბანობურ, 11 წანერ კეჩუა ბოშიქ — პაბლიტო ალვარესიქ აწაჸუნჷ.[8][13] თე ბორჯიშო, მაჩუ-პიქჩუშ კანკალე სტრუქტურას კეჩუაშ ფანიეფს დუხორჷდეს.

ბინგემქ უცბას დიჭყჷ ძეგლიშ არქეოლოგიური აკოგურაფა დო მუშ გეშა მოშინაფა ხოლო აკადგინჷ. მუქ კომპლექსი „ინკეფიშ დინაფილი ნოღათ“ მიშინუ, მუქჷთ უკული მუში მაართა წინგიშ დუდჯოხოთ გინირთჷ. 1915 წანაშახ, ბინგემქ მაჩუ-პიქჩუს ხოლო ბრელშა ეჭანუ დო გონთხორუეფი აწარმუ, მუ ბორჯისჷთ მუქ მიარენერი არტეფაქტი აკოშაყარუ, ნამუეფით იელშა მიდეღჷ. მაჩუ-პიქჩუშა მეგორაფაშ გეშა ბინგემქ მუდგაზმარენი წინგო დო სტატია ჭარჷ.

ძეგლიქ შანულამი რეკლამირაფა მიღჷ ერუანული გეოგრაფიული ჯარალუაშ ჭყოლოფათ, ნამუქჷთ 1913 წანაშ პირელიშ ედომუშამი ნომერი მაჩუ-პიქჩუს დუთმუ.

1981 წანას, მაჩუ-პიქჩუშ გოხოლუას დვალირი 325,92 კმ² ტერიტორია პერუქ „ისტორიულ ტყაჩირო“ გაგმაცხადჷ. ძეგლიშ მოხ, ტყაჩილი რეგიონიშ დიდ ნორთის მიშმეკათუანს, ნამუთ დიდარი რე პერუშ იუნგასიშ დო ცენტრალური ანდეფიშ ლამე პუნაშ ეკორეგიონეფიშ ფლორათ დო ფაუნათ.[14]

1983 წანას, იუნესკოქ მაჩუ-პიქჩუ მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტეფიშ ერკებულშა გემშეღჷ. „ინკეფიშ ცივილიზაციაშ არქიტექტურაშ აბსოლუტური შედევრი დო უნიკალური დჷმანტკიცაფალი საბუთი“ — ნარაგადი რე ორგანიზაციაშ დასკვნას.[4]

2008 წანას, მოსოფელიშ მონუმენტეფიშ ფონდიქ მაჩუ-პიქჩუ მოსოფელს 100 არძაშე საფრთხეშ თუდო მარენჯ ძეგლეფიშ ერკებულს ქინახუნუ, მუთ თექ დვალირი გარემოშ დეგრადაციათ რე გჷმოჭანაფილი. თე ირფელი რე ტურიზმიშ განშე მუმალი საფრთხეშ მოღალუ, თაშნეშე სერიოზული საფრთხე მოურს გოხოლუას დვალირ ნოღა აგუას-კალიენტესიშ უკონტროლო გოვითარაფაშე, თინეფ შქას რე მაჩუ-პიქჩუჸურე მიმალი უგუნწყუ ტრამვაი დო ხინჯიშ კიდანჯუა წყარმალუ ურუბამბას, მუთ ძეგლიშა მეჭირინდაფაშ საშუალებას ბრელით უმოს ტურისტის მეჩანს. ეიოშანალი რე, ნამდა თე ხინჯიშ კიდანჯუათ, თარობა სასამართლოშ განკარგულებას ვაუჩანს გურს.

ორდოშიანი გჷმოლინაფეფი

რედაქტირაფა

თიშ უმკუჯუნუო, ნამჷდა ბინგემი მაართა ადამიერი რდჷ, ნამუქჷთ მაჩუ-პიქჩუშ გეშა დჷნოსქილედჷ მოსოფელს ოჩინებაფუ, რე ჩინებეფი, ნამდა ბინგემშახ ძეგლი შხვა გალეშეიან კათაქ ხოლო ძირჷ. მუჭოთ კუსკოშ ფრანგი მარკვიე, სიმონ ვესბარდი ანტკიცენს, ნამუთ დიდი ხანიშ გოძვენას ირკვიენდჷ ინკეფიშ ნანანოღას, 1901 წანაშ 14 კვირკვეს, მაჩუ-პიქჩუშ ართ-ართ კირდეს ეშაცხაბარელი რე ჯოხოეფი: ენრიკე პალმა, გაბინო სანჩესი დო აგუსტინ ლისარაგა; მუნეფიშ ავტორეფქ კირდეს საეგებიოთ მუნეფიშ ჯოხოეფი დიტუეს. 1904 წანას, მაჩუ-პიქჩუშ აკნაციმეფი დოშორაფილი გვალაშე საეგებიოთ ძირჷ ინჟინერქ, ჯოხოთ ფრანკლინქ. მუქ ნაძირეფიშ გეშა თე რეგიონს მოღალე ქირსიან მისიონერ თომას პაინეს ეჩიუ. პაინეშ ფანია მაჩუ-პიქჩუშ მიმაგორაფალო თომასიშ მერჩქინას თხულენს. თაშნეშე რე 1906 წანაშ მოშინაფა, ნამჷდა პაინექ დო ახალნორდ მისიონერ სტიუარტ მაკნარინქ (1867–1956) აკნაციმეფშა ეშელეს.

რე ხოლო ართი ვერსია, ნამჷდა ბრელით უმოს ორდო, 1867 წანას ძეგლი მიძირუ დო გორჩუ გერმანალ ბიზნესმენქ, აუგუსტო ბერნსიქ.[15] მეგორაფილი რე მუდგაზმარენი ნტკიცალუაშა, ნამჷდა თიშე უმოს ორდო, მაჩუ-პიქჩუს ეჭანუ თაშნეშე გერმანალ ინჟინერ ჰასელქ. მაჩუ-პიქჩუ ისტორიკოსეფშე მეგორაფილ 1874 წანაშე უმოს ჯვეშ რუკეფს ხოლო რე მოშანილი.[16]

გეოგრაფია

რედაქტირაფა
 
იალონი მაჩუ-პიქჩუს

მაჩუ-პიქჩუ ობჟათე გვერდოსფეროს იდვალუაფუ, ეკვატორშე 13,164 გრადუსით ობჟათეჸურე.[17] ეკიდილი რე ნოღა კუსკოშე 80 კმ-ით ოორუე-ბჟადალჸურე, გვალაშ კუნწულს, ზუღაშ დონეშე დოხოლაფირო 2 450 მეტრას, ნოღა კუსკოშე 1 000 მეტრით გიმე.[17] თაშ ნამჷდა, კლიმატი თაქ უმოსი ლჷბუ რე, ვინდარო ინკეფიშ ნანანოღას. მაჩუ-პიქჩუ ობჟათე ამერიკაშ ართ-ართი უშანულამაში არქეოლოგიური ძეგლი რე დო ლათინურ ამერიკას ართ-ართი არძაშე მოძირაფადი ოქინაფუ რე, პერუს არძაშე მოძირაფადი რე.[18]

წანმოწანაშ გოძვენას, მაჩუ-პიქჩუს გჷშმერთუ სქირე დო ლამე სეზონეფი. ნლექეფიშ არძაშე მეტი წანმოწანური მაძირაფალი გჷმათუთა-პირელს მოურს. მარა, ჭვემა მალებერ რე წანმოწანაშ არძა ბორჯის.[17]

მაჩუ-პიქჩუ წყარმალუ ურუბამბაშ ლეხერიშ ჟი იდვალუაფუ, ნამუთ თის სუმ განშე ულუანსჷ, წყარმალუ ჸურე ვერტიკალურო ინულირი 450 მეტრიანი კლიფეფით. ოჭუმარობათ, წყარმალუშე ნირსი ეშმეკინანს.[8] ნოღაშ აბანდვალა ოურდუმე საიდუმლოებას წჷმარინუანდჷ, ტომბა გარამეფი დო გვალეფი გოსოფურ ორთაშობურ თხილუას უნარღელჸუნდჷ. წყარმალუ ურუბამბას, პონგო-დე-მანიკეშ კანიონს გოდვალირი ინკეფიშ ხინჯი ინკეფიშ არმიაშო მაჩუ-პიქჩუშ ფულირი მინალი რდჷ. ნოღაშ ბჟადალ განშე ხოლო რდჷ ეკიდილი შხვა სუმსჷმეტამი ხინჯი, თი არდგილს, სოდეთ გარამიშ დუდის ეპონილი კლიფეფი ართიანს 6 მეტრას ეხოლებუნა.

ნოღა ეკიდილი რე ჟირ გვალას — მაჩუ-პიქჩუს დო უაინა-პიქჩუს შქას დვალირ ჸალაიბონს.[8] მუშ წყარით აკონაზირუას უნარღელჸუნდჷ წყუეფი, ნამუეფიშ ბლოკირაფათ იოლი ვა რდჷ. დიხა გვალო დასაბაღი რდჷ თიშო, ნამჷდა თიშე ოთხშა უმოსი ოჭკომალი პროდუქტეფი მუწიებუდესკო, ვიდრე კათა ოხორანდჷ. გალეფი დოტერასაფილი რე, ხვალე საოფუტო-სამეურნო ღანკეფშო ვარინ, ტერშო ნოღაშა მინულაშ გაძნელებერო. თეწკჷმა ართო, ტერასეფი დიხაშ ეროზიას ურკენდჷ დო ნოღას სვიმონშე თხილანდჷ.[19] მაჩუ-პიქჩუშე ნოღა კუსკოშა, გვალეფს მიმალ ჟირ შარაშე, ართი ბჟაშ ოზეშხიბას გინმურს, მაჟირა — ინკეფიშ ხინჯის. ჟირხოლო შარაშ ბლოკუა ადვილი რდჷ, თინეფს ნტერეფი მუთუნნერო ქიმუდირთუდეს-და. მაჩუ-პიქჩუშ დუდშეიანი დოშანილობაშ უმკუჯინუო ფაქტი რე, ნამდა თინა სტრატეგიულ, ძალამ ჯგირო თხილერ არდგილს რე ეკიდილი.

ძეგლი

რედაქტირაფა
 
ინკეფიშ ენაგეფი კიდალა მაჩუ-პიქჩუს
 
გიმანჯირელი ნირსი ტერასეფამი სტრუქტურეფიშ დუდის
 
დოტერასაფილი მინდორეფი ჟილენ საოფუტო-სამეურნო სექტორს
 
ოხორე სექტორი
 
ინკეფიშ ნოდგჷმიშ ინტერიერი. რჩქჷ ტრაპეციაშ ფორმაშ ოსინთურეფი
 
ბჟაშ ტაძარი

მაჩუ-პიქჩუშ აკნაციმეფი კიდალაშ მოხვარათ ჟირ თარ ნორთო რე გორთილი: ურბანულ დო აგრარულ სექტორეფო. თეშ მოხ, აგრარული სექტორი მუშ განშე დორთილი რე ჟინ დო თუდონ ნორთეფო, ურბანული სექტორი ფართო მოედანეფიშ მოხვარათ ბჟაეიოლ დო ბჟადალ ნორთეფო ირთუ.[8]

მაჩუ-პიქჩუშ ცენტრალური ნოდგჷმეფი ინკეფიშ კლასიკურ არქიტექტურულ სტილს რე გინოჭყვადილი, მუშოთ დჷმახასიათაფალი რე ნატიფი სქირე ქუაშ თინი კუნთხუეფი. ინკეფი თე ტექნიკაშ თახმი ორსანტეფი რდეს; ქუალეფი თეში რე ეშაჭკირილი, ნამჷდა ართიანს მეჭედას მეუხენა, ირნერი კირიშ უმუშეთ. ნოღაშ ცენტრალურ ნორთის მიარე ზაგართუ თინერო სრულჸოფილი რე, ნამჷდა ქუალეფს შქას ოდიარეს ხოლო დღას ვაგუფალჷ.

კანკალე ნოდგჷმს ინკეფი კირიშ ნონწყჷმიშ გჷმორინაფათ ამუშენდეს, მარა მუნეფიშ სტანდარტით, თეცალი კონსტრუქცია უმოღეთ იკოროცხუდუ დო ვა გჷმირინუაფუდუ შანულამი სტრუქტრეფიშ კიდანჯუაშო. მუჭოთ ჩინებული რე, პერუ სეისმურო ძალამი აქტიური ქიანა რე, მარა კირიშ ნონწყჷმიშ უმუშეთ ეგაფილი ნოდგჷმეფი დიხაშნწალუას უმოსო ურზჷდჷ, ვიდრე კირიშ ნონწყჷმით ეგაფილი. სქირას ეგაფილი კიდალეფი აკოციმაშ უმუშეთ ირზენდჷ შხვადო გინოღალაშ საშუალებას.

ინკეფიშ კიდალეფიშ მუნაღაზას მიარე დეტალი უღუ, ნამუეფით თინეფს დიხაშნწალუაშ ბორჯის აკოციმაშე თხილანდჷ. ხიბეფი დო ოსინთურეფი ტრაპეციაშ ფორმაშ რე დო გინოწონილი რე დინოხოლენ ჸურე ჯინჯიშე წვანდიჸურე; კუნთხუეფი მუჭოთ წესი, მოკვარკვალაფირი რე; თოლეფს დინოხოლენი კუნთხუეფი ონდეთ ელაფერდა რე; სტრუქტურაშ გამარგებელო, გალენ კუნთხუეფს შხირას „L“-იშ ფორმაშ ბლოკეფს ირინუანდეს.

ინკეფს რინას დღას ვა გჷმურინუაფუნა ბარბალი. მარა, მუშ გეშა ძალამ ჯგირო უჩქჷდეს, მუთ მუნეფიშ ღოლამირ ოლაჸაფინიეფშე ხოლო რჩქჷ, ნამუეფსჷთ ბარბალეფი რე გჷმორინაფილი, თიშ უმკუჯინუო, ნამდა თის პრაქტიკას ვერინუანდეს. ბარბალიშ ვაპრაქტიკულობა შილებე გჷმოჭანაფილი რდჷ ძალიერი გინმაზინდალი ჩხოლარეფიშ სინორკეთ, ქირქე რელიეფით დო უგუული ჩანარულობათ. მუჭო გინუღუდეს თინეფს ქვერსემი ქუაშ ბლოკეფი, ამდღარშახ ვარე გითოგორილი, მარა ეჭვგალეშე რე, ნამდა დოკინელი ჟიდოხის თე ქუალეფიშ ეშაღალარო ინკეფი ოშალათ ადამიერს ირინუანდეს. კანკალე ქუას ამდღარშახ ასქილადირი აფუ ოხელური, ნამუსჷთ ალბეთ მუში ოკორინებელი პოზიციაშ დაკინებელო ირინუანდეს. დანტკიცებული რე, ნამჷდა თე ირფელიშ უკული თინეფი ოხელურეფს უთხინუანდეს, მარა კანკალე თინეფიშ დათხინაფაქ, მუჭოთ რჩქჷნი, გაჭყორდეს.

მაჩუ-პიქჩუშ კომპლექსი აკმოდირთუ 140 სტრუქტურაშე, ნამუეფიშ შქას რე ტაძარეფი, სიწიმინდეეფი, პარკეფი დო რეზიდენციეფი, ნამუეფით ჭათ გინორთვილ ჸუდეეფს მიშმეკათუანს. ეგაფილი რე ოშშე უმოსი ქუაშ ოკუჩხეამი ჩართი — შხირას ხვალე ართი გრანიტიშ ქუათ დო მიარე ფანტანი. ართიანწკჷმა რე მიკოსქვილი კირდეეფს გოჸონაფილი წყარიშ დო ოდრენაჟე სისტემაშ არხეფი, მუთ უმოსო ოირიგაციე სისტემას წჷმოქიმინჷნს. მუჭოთ ნიბთნტკიცალუეფი ოძირანს, ოირიგაციე სუსტემაშ ჭყოლოფათ, წიმინდე წყუშე წყარი ირ ჸუდეს მიაჭირინდუაფუდჷ.

არქეოლოგიური მუნაჩემეფიშ მეჯინათ, მაჩუ-პიქჩუშ ურბანული ნორთი სუმ დიდ რაიონო რდჷ დორთილი: წიმინდე საგანო, ოხორე საგანო ობჟათეშ განშე დო ქურუმეფიშ დო დიდებულეფიშ საგანო.

მაართა ზონას თახმი არქეოლოგიური განძი რე: ინტიჰუატანა, ბჟაშ ტაძარი დო სუმოსითურამი თოლი. სუმხოლო ინტიშა რდჷ მეჯღუნილი — ინკეფიშ ბჟაშ ღორონთშა დო უჟინაშ ღორონთშა.

ოხორე საგანოს დაბალი კლასიშ კათა ოხორანდჷ. თინა ოწკარუე ნოდგჷმშე დო უბრალე ჸუდეეფშე აკმოდჷრთუ.

ომაფე საგანო ანუ დიდებულეფიშ სექტორი ფერდეფს რანწკეფო ეკიდილი ჸუდეეფიშ ბუნა რე. ამაუტასეფიშ (ნაგურეფი ადამიერეფი) გჷშეგორუდუ მოჭითე ფერიშ კიდალეფით, ნუსტასეფიშ (პრინცესეფი) ზონას ტრაპეციაშ ფორმაშ თოლეფი უღუდუ. მონუმენტური მავზოლეუმი ეშაკვათილი ასტატუეტი რე, კამარამი ინტერიერით დო ნაკვათა ნახანტეფით. თინა რიტუალეფშო დო მსხვერპლეფიშშეწირუაშო გჷმირინუაფუდუ.

მაჩუ-პიქჩუშ რეგიონშახ ინკეფს შარეფი აფუდეს გოჸონაფილი, ნამუეფით მუნეფიშ დიდ ოშარე სისტემას ორხველჷდჷ. ამდღარშო, ვითობათ ვითოში ტურისტი მაჩუ-პიქჩუ ჸურე ინკეფიშ საროტეფით მეურს. ურუბამბაშ ლეხერს ჟირ ვარა ოთდღიანი ტურიშ წოხოლე თინეფი აკლიმატიზაციაშ ღანკით დიო კუსკოს ჩერდუნა, უკული კუჩხით მეჸუნა იზოლირაფილ ნოღა ჸურე ანდეფიშ ქჷნდჷრეფს გინმალ შარეფს.

მაჩუ-პიქჩუშ მახორობა მეჸუნდჷ კუნტა ხანით ვაჭრუას, მუშეთ ნოღას ძირაფილი ვააბანობური არტეფაქტეფი მიოწურუანს. მაგალითო, ბინგემქ ნოღაშ მინალ ოზეშხიბაწკჷმა სახეუთირუ ობსიდიანიშ ნოტახერეფი ძირჷ. 1970-იან წანეფს, მენცარეფქ ბურგერქ დო ასაროქ დადგინეს, ნამდა თე ობსიდიანეფი ტიტიკაკაშე, ჩივაიშ ობსიდიანიშ საბადოშე რდჷ.[20]

საყარაულო ნოდგჷმიშ ფუნქციას სუმკიდალამი ნოგაფუ ასრულენჷ, ნამუშ ართი არძაშე გინძე კიდალა ოცერემონიე ტერასას აართაფუ. ინკეფიშ სუმკიდალამ არქიტექტურულ სტილს ვაირონას უძახჷნა.[21]

ძეგლიშ 3D ლაზერული სკანირაფა

რედაქტირაფა

2005 დო 2009 წანეფს არკანზასიშ უნივერსიტეტიქ ედომუშამი მაჩუ-პიქჩუშ დო უაინა-პიქჩუშ გვალას რინელი აკნაციმეფიშ ლაზერული სკანირაფა ატარჷ. მეღებული მოღალუეფი დოინტერესაფილ პიჯეფს მუნეფიშ ვებ-ხასჷლას მიარზიის.[22]

2010 წანაშ ღურთუთაშ ევაკუაცია

რედაქტირაფა

2010 წანაშ ღურთუთას, ძალიერი ჭვემაშ გეშა წჷმოქიმინელ წყარალაქ მაჩუ-პიქჩუშა მიმალი შარეფი დო რკინაშშარა დოფულუ, კანკალე არდგილს გვალო გეგნორჩხჷ. თექ საფრთხე გაგმიჭანუ 2 0000შ უმოს აბანობურშო დო თე მუდანობაშ ტურისტიშო, ნამუეფით ტერიტორიაშე ოჰაერე ტრანსპორტიშ მოხვარათ გეგნიჸონეს. მაჩუ-პიქჩუქ კუნტახანურო დიკილჷ,[23] მარა 2010 წანაშ 1 პირელს კინე გინწყჷ.[24]

ინტიჰუატანიშ ქუა

რედაქტირაფა
 
ინტიჰუატანა

ინტიჰუატანა ართ-ართი რე ობჟათე ამერიკას მეგორაფილ მიარე ორიტუალე ქუაშე. ქუალეფი თეში რე ინორანწკილი, ნამდა ზოთონჯიშ ნაბუნიობაშ ბორჯის ბონას ბჟაშ ჸურე რე მეჭოფაფილი. ქუაშ ჯოხო კეჩუაშ ნინაშე მოურს: ინტი შანენს „ბჟას“, ვატა — კილოთაშ (ზმნა) ჯინჯი რე დო „დოკირუას“ შანენს (ჰუატა ესპანური თინჭარუათ). ნა სუფიქსი ჯოხოსქილედიშ აბანდვალაშ ეიოშანალო გიაძინუ. თაჸურეშე, ზიტყვაზიტყვათ ინტი ვატანა „ბჟაშ დოკირუაშ“ არდგილს ვარა საშუალებას შანენს, მუსჷთ შხირას შხვადოშხვა ნინეფს „ბჟაშ დაკირალ სჷმეტის“ ხოლო უძახჷნა. ინკეფს ჯერდეს, ნამჷდა მუნეფიშ წანმოწანური შარაშ გოძვენას, ბჟას ცას გვალო თე ქუა ჭოფუნდჷ. ქუა ობჟათეშ 13°9'48"-ს იდვალუაფუ. 11 გერგობათუთაშ დო 20 ღურთუთაშ ონდღეს, ბჟა გვალო სჷმეტიშ დუდის მოხვადუ თეში, ნამჷდა ოროს ხოლო ვატებულენს. 21 მანგის ქუა ობჟათე ჸურე არძაშე გინძე ოროს წჷმოქიმინჷნს, 21 ქირსეთუთას არძაშე კუნტას ოორუე ჸურე. მენცარეფი ვარაუდენა, ნამჷდა თე ქუა ასტრონომიული სათიშ ვარა კალენდარიშ ფუნქციეფს ასრულენდჷ.

ტურიზმი

რედაქტირაფა

მაჩუ-პიქჩუ იუნესკოშ მოსოფელიშ მონძალაშ ობიექტი რე. 1911 წანას ძირაფაშ დღაშე, მუშ ოძირაფუშა მიმალი ტურისტეფიშ მუდანობა ირდუ; თე რიცხუქ 2000 წანას 400 000 აკადგინჷ.[25] თიშენი, ნამჷდა თის პერუს არძაშე უმოსი მაძირაფუ ჸუნსჷ დო მუშალიშ ართ-ართი თარი წყუ რე, უმოსო დო უმოსო საფრთხეშ თუდო გედირთუ ეკონომიკური დო კომერციული სექტორეფიშ განშე. 1990-იანი წანეფიშ ბოლოს, პერუშ თარობაქ გინოჭყვიდჷ საბაგიროშ დო ფეშენებელური სასუმაროშ ეკიდუა, მუში ტურისტული კომპლექსით, ბუტკეფით დო რესტორანეფით. მარა, თე გეგმას კათაქ აწუდირთჷ, თინეფ შქას რდეს პერუალი ოჯარალუ მოღალეეფი, ოერეფოშქაშე მენცარეფი, აკადემიეფი; თინეფს ოშქურუდეს, ნამდა ვიზიტორეფიშ მორდილი რიცხუ აკნაციმეფს ოშქურანჯი საფრთხეშ თუდო ქინაჸათანდჷ.[26] ბრელი თაშნეშე აპროტესტენდჷ ძეგლიშ გოხოლუას ხინჯიშ კიდანჯუას.[27] მარა, მაჩუ-პიქჩუშ დუდის ეიოფურინალი ზონა რე ღოლამირი.[28] თე ირფელიშ გოთოლწონაფათ, იუნესკო მაჩუ-პიქჩუშ საფრთხეშ თუდო მარენჯი ობიექტეფიშ ერკებულშა მიშაღალას ფირქენდჷ.[27]

1980-იან წანეფს, მაჩუ-პიქჩუშ ცენტრალურ მოედანშე ქუაშ დიდი ნოჭკერი შხვა აბანშა გეგნიღეს, თიშენი, ნამჷდა ვერტფურინჯიშ დახუნალი არდგილი მუნწყუდესკონი. 1990-იან წანეფშე ხეშუულობაქ ვერტფურინჯეფიშ დოხუნა აკრძალჷ. 2006 წანას, კუსკოს მოღალე ართ-ართი კომპანია მაჩუ-პიქჩუშ დუდის ტურისტული გინოფურინუაშ გოხორციალაფას გეგმუნდჷ დო ქოცადჷ ქოთ ლიცენზიაშ მოპალაფა, მარა ხეშუულობაქ ვარიათ უგამუ.[29]

მაჩუ-პიქჩუშ გინაჯინუ უაინა-პიქჩუშე. რჩქჷ „ჰირამ ბინგემიშ შარა“, ნამუსჷთ ნოღა აგუას-კალიენტესიშე ტურუსტული ავტობუსეფი ყარენა.

გაკინებეფი მინულაშე

რედაქტირაფა

2011 წანაშ კვირკვეს, კუსკოშ რეგიონული კულტურაშ დირექციაქ (DRC) მაჩუ-პიქჩუშა მინულაშ ახალი წესეფი აკიმუშუ.[30] თე კონწარი წესეფიშ თარი ღანკი ტურიზმიშ განშე ობიექტიშა საფრთხეშ მორკება რდჷ. მაძირაფუეფიშ რიცხუქ ირ დღას 2 500-შახ მირკჷ, უაინა-პიქჩუს — დღას 400 ადამიერშახ.

2012 წანაშ მესის, იუნესკოშ კონსერვაციაშ ექსპერტეფქ პერუშ ხეშუულობას „საგანგებო ზჷმეფიშ“ მეღება ელუჩჷ, თიშენი, ნამჷდა გეძინელო მუწესრიგებუდესკო ობიექტიშ ბუფერული ზონა დო დუთხოლუდესკო თინა ტურიზმიწკჷმა მერსხუაფილი გოვითარაფაშე, გჷშაკერძაფილო თენა ნოღა აგუას-კალიენტესის ოწაწჷდჷ, ნამუთ ნჭუაფილო ივითარებუ.[31]

ნირზი იელიშ უნივერსიტეტიწკჷმა

რედაქტირაფა

1912 დო 1914–15 წანეფს, ჰირამ ბინგემქ მაჩუ-პიქჩუშ საგანძურეფი გონთხორჷ — კერამიკული ნიბთეფი, ვარჩხილიშ ნოჭახნაკუეფი, იუვილერია დო ადამიერეფიშ ძვალეფი, 18 თუთაშ გოძვენას, მუქ თე ირფელი პერუშე ააშ-შა, იელიშ უნივერსიტეტშა მიდეღჷ. თე განძეული ამდღარშახ იელს იჩუალუაფუ, თი არგუმენტით, ნამჷდა პერუს ვა უღუ თე არტეფაქტეფიშ მუკოლუაფაშო ოხვილური ისფრასტრუქტურა დო პიჯალეფი.

2007 წანაშ 19 ეკენიას, გჷშაშქუმალა Courant-ქ გახონარჷ, ნამჷდა იელიქ დო პერუქ არტეფაქტეფიშ დორთინაფაშ ოკითხუშე აპიჯაფას მიოჭირინდეს. აპიჯაფაშა მიშმურს მუჭოთ ართობური გჷმოფინუაშ, მუზეუმიშ დო რკვიაშ ცენტრიშ ეკიდუა ნოღა კუსკოს, მუთ იელიშ უნივერსიტეტიქ პერუშ თარობას მოთხუ. იელი მაჩუ-პიქჩუს გონთხორილ საგანეფშე პერუშ არძა ნებას აღიარენს, მუთ პერუწკჷმა ართო აკმირზიენს ნებეფს უნივერსიტეტის დოსქილადირი კოლექციაშ თი ნორთიშე, ნამუეფით იელს აკოგურაფაშ ღანკით სქიდუ.[32]

2008 წანაშ 19 მანგის, National Geographic Society-შ ვიცე-პრეზიდენტქ ტერი გარსიაქ ირდღალურ პერუულ გჷშაშქუმალა La República-ს პუბლიკაცია გჷმაბჟინუ. „ჩქი თე აპიჯაფაშ ნორთი ვორდით. National Geographic-ი თექ რდჷ, ჩქი მიჩქჷნა მუქჷთ იჸუ რაგადებულქ, თე ობიექტეფი კუნტახანურო რდჷ გარსხებული დო ოკო დირთას“.

2010 წანაშ 21 გერგობათუთას, იელიშ უნივერსიტეტიქ ართხონარო დეალჷ ონირზე არტეფაქტეფიშ მუნეფიშ ოდაბადეშა — პერუშა დორთინაფას.

La Casa Concha (ალიშკიბირიშ ჸუდე), ნამუთ ნოღა კუსკოშ კოლონიური ცენტრიშ გოხოლუას იდვალუაფუ, თი ირალი არდგილი იჸუაფუ, სოდეთ იელიშ უნივერსიტეტშე დორთინაფილი არტეფაქტეფი გჷმიფინუ. სან-ანტონიო-აბად-დელ-კუსკოშ სახენწჷფო უნივერსიტეტიშ დორხველი თე ნოდგჷმი გინირთუ აბანობური დო ურცხოალი სტუდენტეფიშ გურაფაშ კერათ.

მაჩუ-პიქჩუშ პანორამული გინაჯინუ უაინა-პიქჩუშ გეზათ
ოხორე სექტორიშ პანორამა

ახალი აეროპორტი

რედაქტირაფა

2012 წანაშ მარაშინათუთას, პერუშ პრეზიდენტ ოლიანტა უმალაქ გჷმაცხადჷ, ნამჷდა ტურიზმიშ სფეროშ აწოკინაშ £290-იანი ინვესტირაფაშ ფარგალეფს, ნოღა კუსკოს გეიკიდუ ახალი ოერეფოშქაშე აეროპორტი, ნამუთ თეხანურ ჭიჭე, დინოხოლენ აეროპორტის დოთირანს.[33]

მედიას

რედაქტირაფა

1954 წანას, კომპანია Paramount Pictures-ქ კუსკოს დო მაჩუ-პიქჩუს გინიღჷ ფილმი „ინკეფიშ ონოფულე“, მუთ ჰოლივუდიშ უთარაში სტუდიაშე ობიექტიშ გინოღალაშ მაართა პრეცენდენტი რდჷ. ფილმის გინოღალაშო ხუთოში აბანობურ დექირეს.[34]

მაჩუ-პიქჩუქ თაშნეშე ჯგირო წჷმორჩქინდჷ 2004 წანაშ ფილმის „მოტოციკლისტიშ დღალურეფი“, ნამუთ ახალნორდ მარქსისტი რევოლუციონერიშ — ერნესტო ჩე გევარაშ 1952 წანაშ მეშარალას ესახჷნს დო მუში მემუარეფიშ მეჯინათ რე გინოღალირი.[35]

NOVA TV-იშ ოსტატურო ღოლამირი ფილმი „მაჩუ-პიქჩუშ ლანდეფი“ მეჩიებუნა მაჩუ-პიქჩუშ ფულირეფშე.[36]

2010 წანაშ ობჟათე ინდურ ტაიმილურ ფილმ Enthiran-ს გჷმორინაფილი ობირეში „კილიმანჯარო“ მაჩუ-პიქჩუს რე გინოღალირი.[37] გინოღალაშ ნება პერუშ ქვალე ინდოეთიშ თარობაშ ინორიებაშ უკული გეგნოჩჷ.[38][39]

ამერიკულ როკ-ბუნა The Strokes-იშ მაოთხა ალბომ Angles-შა მიშულირი რე ობირეში ჯოხოდვალათ „მაჩუ-პიქჩუ“.

ქოძირით თაშნეშე

რედაქტირაფა

რესურსეფი ინტერნეტის

რედაქტირაფა
  მოსოფელიშ მონძალა
UNESCO, ობიექტი № 274
რუს. • ინგლ. • ფრ.
 
ვიკიოწკარუეს? რე ხასჷლა თემაშენ:

სურათეფი

რედაქტირაფა

ლიტერატურა

რედაქტირაფა

სქოლიო

რედაქტირაფა
  1. ↑ Pedro Sueldo Nava A walking tour of MachupicchuEditorial de Cultura Andina, 1976, Pages 9-10
  2. ↑ Pedro Sueldo Nava A walking tour of MachupicchuEditorial de Cultura Andina, 1976, Page 9
  3. ↑ Peter Davey "Outrage - rebuilding Machu Picchu, Peru - Brief Article". Architectural Review, The. 08 Jul, 2011. http://archive.is/20120708063009/findarticles.com/p/articles/mi_m3575/is_1256_210/ai_79759800/
  4. ↑ 4.0 4.1 UNESCO advisory body evaluation (PDF).
  5. ↑ “CNN: "Peru's president: Yale agrees to return Incan artifacts"“, 20 November 2010. 
  6. ↑ 6.0 6.1 Wright et al 2000b, ხს.1.
  7. ↑ Historic Sanctuary of Machu Picchu. UNESCO World Heritage Centre. კითხირიშ თარიღი: 2012-05-06.
  8. ↑ 8.0 8.1 8.2 8.3 8.4 8.5 8.6 8.7 Wright & Valencia Zegarra 2001, 2003, ხს.1.
  9. ↑ McNeill, W. H.. Plagues & Peoples, ხს. 183. 
  10. ↑ Bingham 1922, ხს.334.
  11. ↑ Reinhard, Johan 2007 Machu Picchu: Exploring an Ancient Sacred Center. Regents of the University of California, Los Angeles.
  12. ↑ Weatherford 1988, ხს. 60–62.
  13. ↑ Machu Picchu History. ourworldwonders.com. კითხირიშ თარიღი: 2011-10-27.
  14. ↑ Olson, D. M, E. Dinerstein, et al (2001). „Terrestrial Ecoregions of the World: A New Map of Life on Earth“. BioScience 51 (11): ხს. 933–938. DOI:[0933:TEOTWA2.0.CO;2 10.1641/0006-3568(2001)051[0933:TEOTWA]2.0.CO;2]. ISSN 0006-3568. 
  15. ↑ Dan Collyns. “Machu Picchu ruin 'found earlier'“, BBC News, 6 June 2008. ;Michael Marshall (7 June 2008). 'Incan lost city looted by German businessman'. NewScientist.
  16. ↑ Romero, Simon. “Debate Rages in Peru: Was a Lost City Ever Lost?“, December 7, 2008. 
  17. ↑ 17.0 17.1 17.2 Wright & Valencia Zegarra 2001, 2004, ხს.ix.
  18. ↑ Davies 1997, ხს.163.
  19. ↑ Wright et al 2000b, ხს.2.
  20. ↑ Burger and Salazar 2004
  21. ↑ Wright & Valencia Zegarra 2001, 2004, ხს.8.
  22. ↑ Computer Modeling of Heritage Resources.
  23. ↑ BBC, jhayzee27 (29 January 2010). Machu Picchu Airlift Rescues 1,400 Tourists. Disaster Alert Network LLC. UBAlert. კითხირიშ თარიღი: 7 February 2010.
  24. ↑ travel staff, Seattle Times. “Machu Picchu to reopen earlier than expected after storms“, The Seattle Times, 5 February 2010. კითხირიშ თარიღი: 7 February 2010. 
  25. ↑ "Llegada de visitantes al Santuario Histórico de Machu Picchu" Archived 2012-04-17 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. , Observatorio Turistico Del Peru. 22 March 2012
  26. ↑ Sacredland.org Archived 2004-08-18 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. , Sacred Land Film Project.
  27. ↑ 27.0 27.1 "Bridge stirs the waters in Machu Picchu", BBC News Online, 1 February 2007
  28. ↑ "Peru bans flights over Inca ruins", BBC News Online, 8 September 2006
  29. ↑ Collyns, Dan. “Peru bans flights over Inca ruins“, BBC News, 8 September 2006. კითხირიშ თარიღი: 24 August 2010. 
  30. ↑ "Machu Picchu New Entrance Rules", Peru Guide (the only). 18 December 2011
  31. ↑ http://globalheritagefund.org/onthewire/blog/emergency_measures_to_protect_machu_picchu Archived 2013-03-12 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
  32. ↑ Hartford Courant. "Yale To Return Incan Artifacts" by Edmund H. Mahoney. 19 September 2007
  33. ↑ Plans for Machu Picchu airport to boost tourism in Peru (August 24, 2012).
  34. ↑ Production Notes – Secret Of The Incas @ TCM Database
  35. ↑ Excerpted Clip of Machu Picchu from the film The Motorcycle Diaries directed by Walter Salles, distributed by Focus Features, 2004
  36. ↑ Ghosts of Machu Picchu — კინოფილმეფიშ ინტერნეტ მუნაჩემეფიშ ბაზას (ინგლისური)
  37. ↑ Endhiran The Robot : First Indian movie to shoot at Machu Pichu. One India. კითხირიშ თარიღი: 11 October 2010.
  38. ↑ Enthiran beats James Bond. Behindwoods. კითხირიშ თარიღი: 24 August 2010.
  39. ↑ Lahiri, Tripti (2010-10-01). WSJ blog: "Machu Picchu Welcomes Rajnikanth and India". Blogs.wsj.com. კითხირიშ თარიღი: 2012-05-06.
გორილი რე "https://xmf.wikipedia.org/w/index.php?title=მაჩუ-პიქჩუ&oldid=220457"-შე