ნაპოლეონ ბონაპარტი

ნაპოლეონ ბონაპარტი (ფრანგ. Napoleon Bonaparte; დ. 15 მარაშინათუთა, 1769, აიაჩო, კორსიკა − ღ. 5 მესი, 1821, წიმინდე ელენეშ კოკი) — საფრანგეთიშ ოურდუმე დო პოლიტიკური ლიდერი, ნამუსუთ შანულამი აბანი უკინებჷ ევროპაშ ისტორიას. რდჷ საფრანგეთიშ რევოლუციაშ გენერალი დო საფრანგეთიშ მადუდალე, მუჭოთ საფრანგეთიშ კონსულატიშ პრემიერ-კონსული 1799-1804 წანეფც დო უკულნეშის მუჭოთ „ფრანგეფიშ იმპერატორი“ 1804-1815 წანეფც, იტალიაშ მაფა ნაპოლეონ I-იშ ჯოხოთ 1805-1814 წანეფც დო რაინიშ რსხუშ პროტექტორი 1806-1814 წანეფც.

ნაპოლეონ I
Napoléon I
ნაპოლეონი მუში კაბინეტის. ავტ. ჟაკ-ლუი დავიდი (1812)
საფრანგეთიშ იმპერატორი
მართ. დაჭყაფუ:	20 მელახი 1804, 1 მელახი 1815
მართ. დათებუ:	6 პირელი 1814, 22 მანგი 1815
კორონაცია:	2 ქირსეთუთა 1804, ნოტრ-დამი
შხვა ჯოხდვალეფი:	იტალიაშ მაფა რაინიშ რსხუშ პროტექტორი შვეიცარიაშ მედიატორი
წჷმოხონეფი:	ლუი XVI
მონძე:	1. ლუი XVIII (დე ფაქტო), 2. ნაპოლეონ II (დე იურე)
დაბ თარიღი:	1769
დაბ აბანი:	აიაჩო
ღურაშ თარიღი:	1821
ღურაშ აბანი:	წიმინდე ელენეშ კოკი
ალმასქუ:	1. ჟოზეფინა ბოარნე, 2. მარია ლუიზა ავსტრიალი
სქუალეფი:	ნაპოლეონ II
დინასტია:	ბონაპარტეფიშ დინასტია
მუმა:	კარლო ბონაპარტ
დიდა:	ლეტიცია რამოლინო

დებადჷ კორსიკას, გურაფულენდ საფრანგეთის, მუჭოთ არტილერიაშ ოფიცერი. პოპულარობა მიშჷ საფრანგეთიშ რევოლუციაშ ბორჯის, მუჟამცჷთ წჷმოძინელო უხემანჯღვერჷ ოსაჯური ოპერაციეფს არყაფილეფიშ მეხჷ. 1799 წანას ნაპოლეონქ მიოჭირინუ საფრანგეთიშ მაართა კუნსულობას დო ხუთი წანაშ უკული გინირთჷ საფრანგეთიშ მაართა იმპერატორო.

1812 წანას, ნაპოლეონიშით რუსეთიშ კამპანიაქ ქენანთხჷ. 1813 წანაშ გჷმათუთას, ლაიფციგწკჷმა ანტიფრანგული კოალიციაქ ნაპოლეონიშ ჯარეფი დამარცხჷ, მუსუთ მაჸუნუ ნაპოლეონიშ მაართა გინორინაქ 1814 წანაშ პირელც. თიქ გინოხორაფილქ იჸუ სქირონაშქა ზუღაშ ჭიჭე კოკი ელბაშა. 1815 წანაშ მელახის თიქ დირთჷ საფრანგეთშა დო კჷნე ქჷმიშუ კონტროლი ხეშულობაშა, მორო თიქ უკვე ხეშულობა ხვალე ოში დღას ესქილიდუ. 1815 წანაშ 18 მანგის ვატერლოოწკჷმა თიქ საბოლოოთ დემარცხჷ (ქოძირით ვატერლოოშ ლჷმა) დო გინოხორაფილქ იჸუ ატლანტიკიშ ოკიანეშ ობჟათეშ შორიშიანი წიმინდე ელენეშ კოკიშა, სოდეთ თინაქ ამშვი წანაშ უკული, 1821 წანაშ 5 მესის, დოღურჷ.

ერდუალა დო განათლება

ნაპოლეონიშ მუმა კარლო ბონაპარტი

ნაპოლეონ ბონაპარტიქ დებადჷ 1769 წანაშ 15 მარაშინათუთას სქირონაშქა ზუღაშ კოკი კორსიკაშ ნოღა აიაჩოს. თიშ დაბადებაშე 1 წანაშ უკული საფრანგეთიქ აძულჷ გენუაშ რესპუბლიკა კორსიკა გარკვიებული საფასურშა გეგნუჩამუდუკო მუშა 4 წანაშ ვადათ. ნაპოლეონიშ მუმა კარლო ბონაპარტიქ დო შხვა კორსიკალეფქ პასკუალე პაოლიშ დუდალათ ქაწუდირთეს თინეფც, მარა დემარცხეს. გომორძგვაფაშ უკული ფრანგეფქ ამნისტია გაგმაცხადეს დო ართ–ართი მაართაქ თინეფიშ განშა კარლო ბონაპარტიქ გინორთჷ. 1764 წანაშ 2/7 მანგის თიქ ჩილო მიჸუნჷ ლეტიცია რამოლინო. თინეფც ჸუნდეს 13 სქუა, ნამუეფშეთ ხვალე 8–ქ მიოჭირინუ რსულხანობას.

• ნაპოლეონ ბონაპარტი (1764/1765 – 17 მარაშინათუთა 1765)
• მარია ანა ბონაპარტი (3 ღურთუთა 1767 – 1 ღურთუთა 1768)
• ჟოზეფ ბონაპარტი (7 ღურთუთა 1768 – 28 კვირკვე 1844)
• ნაპოლეონ ბონაპარტი (15 მარაშინათუთა 1769 – 5 მესი 1821)
• მარია ანა ბონაპარტი (1770),
• მარია ანა ბონაპარტი (14 კვირკვე – 23 გერგობათუთა 1771),
• ართი უდუბადებუ ბოში
• ლუსიენ ბონაპარტი (21 მესი 1775 – 29 კვირკვე 1840),
• ელიზა ბონაპარტი (13 ღურთუთა 1777 – 7 მარაშინათუთა 1820),
• ლუის ბონაპარტი (2 ეკენია 1779 – 25 კვირკვე 1844),
• პოლინ ბონაპარტი (20 გჷმათუთა 1780 – 9 კვირკვე 1825),
• კაროლინ ბონაპარტი (24 მელახი 1782 – 18 მესი 1839),
• ჟერომ ბონაპარტი (15გერგობათუთა 1784 - 24 მანგი 1860),

1778 წანაშ 15 ქირსეთუთას ნაპოლეონი დო მუში უნჩაში ჯიმა ჟოზეფი ქაჯღონეს ოტინარ ეპისკოპოსშა, ნამუქუთ ნაპოლეონი კუნტახანურო ფრანგული ნინაშ დაგურაფალო კოლეჯის მანწყუ. 3 თუთაშ უკული თიქ ბრინეიშ სკოლაშა გჷნილჷ. თიქ თაქ 5 წანას ქჷდოსქიდჷ. წჷმოძინელი კურსანტი ბონაპარტიქ პარიზიშ უმაღალაშ ოურდუმე სკოლას გურაფა დეინალუ. ვითთუთამი გურაფაშ უკული 1785 წანას მუმაშ ღურაშ გეშა თიქ აძულებურქ იჸუ გჷმჷმაშქუმალარი გამორსეფი ჩუბარებუდუკო დო ფანიაშ ხემანჯღვერობაშა ქენურინალუდუკო დო ირონო თიქ ქიჯღონჷ ნოღა ვალანსიშ გარნიზონიშ ოარტილერიე პოლკშა.

ორდოული წანეფი

1785 წანას დიჭყჷ ნაპოლეონიშ ოურდუმე კარიერაქ, არტილერიაშ უკულაში ლეიტენანტიშ ჩინით. ნაპოლეონქ რევოლუციასდუდშენოშე ხუჯი დუკინჷ. თინაქ გჷშაკერძაფილო დეხოლჷ მაქსიმილიან რობესპიერიშ ჯიმა ოგიუსტენ რობესპიერს, მიდგაშ რეკომენდაციათ იაკობინარეფქ ნაპოლეონი ტულონიშ ოპერაციაშ ხემანჯღვერო ქუდარინეს.1793 წანას ნაპოლეონქ მაართათ წორეთ თაქ იდღახუ მაართა დიდი გომორძგვაფა, მუჟამცჷთ საფრანგეთიშ რევოლუციური არმიაქ, კაპიტან ბონაპარტიშ დუდალათ რალაფით გეჭოფჷ ინგლისარეფიშ დო კონტრრევოლუციონერეფიშით დაკჷნებული ტულონი.

იაკობინეფიშ დოქისუაშ უკული თერმიდორალეფქ რობესპიერწკჷმა ხოლუობაშ გეშა ნაპოლეონ კუნტა ხანით დოღინჩეს.

13 ვანდემიერი

ბონაპარტი პარიზის ინალენდჷ, მუჟამცჷთ 1795 წანაშ 3 გჷმათუთას, ნოღას როიალისტეფი დო კონტრრევოლუციონერეფიშ აკოანჯარაფილი არყაფაქ გეტირხჷ. მასაჯალი რაზმიშ ჯღვერობა ნაპოლეონქ იდუდუ. თიქ ქჷდეკინ არტილერიაშ ნორთეფი ახალმორდუ კავალერიაშ ოფიცერ, იოახიმ მიურატიშ (მუსხირენ ხანშა თიქ ნაპოლეონიშ სინჯათ გინირთჷ ) მოხვარათ დო დამარცხჷ არყაფილეფი. თინეფშე 300 დოჸვილეს, ოდო დოსქილადირეფქ მეჭყვადეს წინანდეგობა. მონარქისტული ხიაჩიშ შქირატუათ ნაპოლეონქ დირექტორიაშ სიმპათიეფი ქჷმიშუ, მუდგაქჷთ თიში ფეიკარი ეკინა გჷშეჭანუ დო მალას თის იტალიაშ თანჯას გობარგილი არმია ჩაბარეს. თე მოლინეფშე მუსხირენ მარაშ უკული ნაპოლეონც ქეჸოროფჷ დირექტორიაშ თარი ლიდერიშ, ბარასიშ ჸოფილი ალმასქუქ ჟოზეფინაქ, მიდგათ თიქ 1796 წანაშ 9 მელახის ჩილო ქჷმიჸუნჷ.

იტალიაშ მაართა კამპანია

ჩილიშ მოჸუნაფაშე ჟირი დღაშ უკული, ნაპოლეონქ პარიზი ქჷდიტუ, მუში დუდშა გეუჭოფუდუკონ საფრანგეთიშ ობჟათეშ არმიაშ ჯღვერალა, ნამუქუთ 1796 წანაშ პირელც გენერალ ნაპოლეონ ბონაპარტიშ ჯღვერალათ სქირონაშქა ზუღაშ ოძგალეშ გოულათ იტალიაშა გემშეჭკირჷ.

ნაპოლეონი იტალიას

1796 წანაშ 12 პირელც მონტენოტეწკჷმა დო კინ თი წანაშ 10 მესის ლოდიწკჷმა თიქ დამარცხჷ ავსტრიაშ ნძალეფი, გორაჸჷ თინეფი ლომბარდიაშე დო ხეშა ქაშეჸოთ პაპიშ მორჩილი ტერიტორიეფით.

1797 წანაშ მელახის თიქ პაპი ოართეთ გეგმარაგუ დო დაჭკორჷ. ჭკორალას პაპი პიუს VIქ ლეხუანობაშ გეშა დოღურჷ. 1797 წანაშ მაართა თუთეფც ნაპოლეონქ მუში ჯარეფი გენიჸუნჷ ავსტრიაშა დო ქჷდოდჷ თიწკჷმა ორჩქალური ზე მუდგაშ ნძალათ ავსტრიაშ იმპერია აძულებურქ იჸუ გეგნუჩამუდუკო საფრანგეთიშა იტალიაშ შანულამი ნორთი. უკული ნაპოლეონი ილაშქანც [[ვენეციაშ რესპუბლიკა|ვენეციაშ რესპუბლიკაშ] მეხჷ, ამარცხენც თინეფიშ ჯარეფც დო მუთმათენც თიშ დახე ანთასწანამი ზოხორინალას.

გენერალი ნაპოლეონი ირზენც ზოჯუას (ლოდიშ ლჷმა)

ნაპოლეონიშ ოურდუმე ტრიუმფეფიშ სერია მუ რაგადი ოკო რდჷ მუში ოურდუმე საქვარიშ მეხჷ დიდი გურაფილობაშ დო რჩქინაშ მოღალუ. იტალიაშ კამპანიაშ პერიოდის ძალამც მირდჷ ნაპოლეონ ბონაპარტიშ - ცხენენდთარიშ დო სახენწჷფო მოქარანეშ - ავტორიტეტიქ დო პოპულარობაქ. 1797 წანაშ მესის, პარიზის თიქ გჷშაშკჷ მუში რანწკით უკვე მასუმა გაზეთი (Le Journal de Bonaparte et des hommes vertueux).

ნაპოლეონი ალპეფიშ გინოჭკირუაბორც

დირექტორიას ვა ოჰამუდჷ მუ ნაპოლეონიშ პოპულარობა კათაშ თოლცჷნ, ქჷდიჭყჷ თიში გოპროტესტაფა. თინეფი აბრალუაფუდეს ნაპოლეონც იტალიაშ გორჩუალას დო ნება-გოქუნალობაშ გჷნომეტაფას, მუჟამცჷთ ხვალე დოდუ აპიჯაფა ავსტრიაწკჷმან.

ეგვიპტეშ ექსპედიცია

ბონაპარტე სფინქსიშ ოწოხოლე, (1868 წანაშ ნახანტა), ჟან-ლეონ ჟერომი, ხერსტ-კასლი

ჟირთუთაშ ფირქიშ უკული ნაპოლეონქ გჷნოჭყვიდ, ნამდა ოურდუმე-ოზუღე ნძალეფი დიო ხოლო ვა რდჷ თიშო დასაბაღ, ნამდა ნძალიერი ინგლისიშ ომაფე ფლოტიშა ქაწურინალუდუკონი. თიქ საფრანგეთიშ მადუდარი წირეეფც წჷმარინუ ზიტყვასქვილი ეგვიპტეს ოურდუმე ექსპედიციაშენ დო ათეშ მეშქაშალათ ჯინჯიქ გეკლანთხორჷ ინგლისიშ ოვაჭარე ინტერესეფც ინდოეთის. ბონაპარტი ზალამენდ ქუდურსხუაფუდუკო საფრანგეთიშ ინტერესეფიშ სფერო შქა ბჟაეიოლუს დო გაკუკირუდუკო რსხუ ინგლისშა აწმარენჯი ტიპუ სულთანწკჷმა ინდოეთის. ნაპოლეონი არწუმენდ დირექტორიას, ნამდა „მუჭოთ თინა ქჷდეკინენდ ეგვიპტესჷნ, თიმწკუმაშენო ქუდარსხუანდჷ რსხუს ინდოარ მადუდეწკჷმა დო თიწკჷმა ართო დოქისუნდ ინგლისურ დუდალას.“ 1798 წანას ტალეირანქ გჷმაცხად: „ეგვიპტეშ დაკებათ, ჩქი ქუოჯღონანთ 15,000 ცხენენდის სუეციშე ინდოეთშა, თინეფი აკიშქუმალუნა ნაპოლეონიშ დო ინდოარეფიშ ნძალეფკწჷმა დო ართამი ნძალეფით გეგნარაგუანა ინგლისურ უღუს.“

1798 წანაშ მესის ნაპოლეონი მენცარობაშ ფრანგული აკადემიაშ მაკათურო გეგშაგორეს. ეგვიპტურ ექსპედიციას თის მუწკჷმა ოხოლუდ 167 მენცარეფშე აკოდგუმილი ბუნა: მათემატიკოსეფი, ორთაშმეტყველეფი, ქიმიკოსეფი. თინეფქ მუნეფიშ გჷთოგორუეფი როზეტიშ ქუაშ მეკოროცხილო, გეჭარეს ნახანდის Description de l'Égypte 1809 წანას.

1798 წანაშ 9 მანგის ნაპოლეონქ მალტას ქიმიოჭირინუ, ნამუსუთ ფრანგი რაინდეფი დუდენდეს, მორო ფრანგული ბადებაშ რაინდეფქ ვე კორინეს ნაპოლეონიშ კოკიშა მიშაშქუმალა, თიმწკუმა გენერალქ ჭკვერული გეგმათ, ნძალით ქჷმიხუჯუ კოკიშ ეჭოფუა დო დახე უნადინეფუთ (ღურუ 3 ჯარიშკოჩიქ) ქაშეჸოთ ხეშა უშანულამაში ოზუღე ბაზა.

ბონაპარტიქ მუში ექსპედიციათ გეჩირთ ომაფე ფლოტის დო 1 კვირკვეს ალექსანდრიას გეგნოდოხოდჷ. ჩობრაკიტიშ ლჷმას ნაპოლეონქ დამარცხჷ მამლუქეფი, შქა ბჟაეიოლუშ უშანულამაში ნძალა. თენა რდჷ ფრანგული გეგმაშ მაართა ეტაპი, მალასჷთ ფრანგეფქ ხოლო ართი გომორძგვაფა ქჷმიშის პირამიდეფიშ ლჷმას, ნამუთ პირამიდეფშე 6 კილომეტრიშ დოჩილითაფათ იმანჯჷ. ფრანგებფქ 6 000-შახ მამლუქი დოჸვილეს, ოდო მუნეფიშ ნადინეფუ ხვალე 200 კოჩის აკმადგინანდ.

1 მარაშინათუთას ბრიტანეთიშ ფლოტიქ ჰორაციო ნელსონიშ დუდალათ გოსირჷ დახე არძო ფრანგული ხვამარდი, ნაპოლეონიშ ღანკიქ, გუბერჯეკებუდუკო ფრანგული პოზიციეფი სქირონაშქა ზუღას, ქენანთხჷ. ორდოულ 1799 წანას ბონაპარტიქ მუში ჯარეფი დამასკოშ ოტომანეფიშ პროვინციაშა ქიჯღვერუ დო 13 000 ჯარიშკოჩით გეჭოფჷ ოძგალე ნოღეფი: ელ-არიში, ღაზა, იაფა. გჷშაკერძაფილო სიკონწარეთ გჷშმეგორუდ იაფაშ ქართა, მუმაკოჩეფი, ოსურეფი, ბაღანეფი სუმი დღაშ განწხანს კონწარას ჭყორდუდეს.

შხვადოშხვა ლახალეფით, ჯინჯიერო ბუბონიშ ჭირით დოდაღარაფილი არმიათ ნაპოლეონს ვეშიალებუ აკოშ ეჭოფუაქ დო მესის ეგვიპტეშა დირთჷ. უკოხოლე დახებაშ ბორჯის, 25 კვირკვეს, ნაპოლეონქ ხოლო ართშა დამარცხჷ ოტომანეფიშ ჯარეფი აბუკირწკჷმა.

საფრანგეთიშ დუდალა

ღარჯილნებაშ კრიზისი პარიზის მუში აპოგეას 1799 წანას ოჭირინუანც, მუჟამცჷთ ბონაპარტი მუში მალჷმორეფწკჷმა ართო ეგვიპტეს ორდუნ. კორუმპირაფილ დირექტორიას ვა შეულებუდ რევოლუციაშ დაკჷნებეფიშ მოხარზება. იტალიას რუსულ–ავსტრიული ნძალეფქ, ნამუეფსუთ ალექსანდრე სუვოროვი ხემანჯღვერენდუნ, გოჭყვიდეს ნაპოლეონიშით დოტებული ედომუშამი ჯარი, გორჩქინდჷ თაშნეშე თიშ შქურინჯიქ ნამდა თინეფი საფრანგეთშათ გემშეჭკირუდეს.

საფრანგეთიშ კონსული

საფრანგეთიშ ჯარალუობური აზრი ხოლო უმოსო დო უმოსო მუწმიკინანდ ძალიერი ოურდუმე დიქტატურაშ დორსხუაფაშა.

ეგვიპტეს რენჯი ნაპოლეონ ბონაპარტიქ თინას შეაფასუ დირექტორიაშ შაურთია დგომარება. თიქ არმია მუში გენერალეფც ჩაბარჷ, ოდო თვითან სქირონაშქა ზუღას მერეთაშო გამკენტჷ ინგლისარეფიშ ხვამარდეფც დო საფრანგეთშა დირთჷ.

საფრანგეთიშ მაართა იმპერია

ნაპოლეონიშ ლჷმეფი

მასუმა კოალიციაშ ლჷმა (1805 წანა)

ნაპოლეონი აუსტერლიციშ ლჷმას

ნაპოლეონქ, ნამუთ იხაზირებუდჷ ინგლისის დესანტიშ გინახუნაფალონ, მიღუ ჩინება, ნამდა 27 მარაშინათუთას ავსტრიაშ ჯარეფქ ბავარიაშა გემშეჭკირეს. თიქ ქჷდიჭყჷ ნძალეფიშ გინოჸოთამა ბულონიშ ბარგილშე რაინშა ფელდმარშალ კარლ მაკიშ ავსტრიაშ დუნაიშ არმიაშ (80 000 კოჩი) გაჭყვიდალო კუტუზოვიშ არმიაშ (50 000 კოჩი) მოულაშახ. მუში ჯარეფიშ (220 000 კოჩი) მოხუჯური მანევრით ნაპოლეონქ ქუგაქართუ მაკიშ არმიას ულმიწკჷმა დო 8 გჷმათუთას აძულჷ თინა დუნებებუდუკონ. რუსეთიშ ჯარეფქ, ნამუეფქუთ ბრაუნაუს 29 ეკენიას მორთესჷნ, აკოქიმინილი მონკა დგომარებაშ გეშა აძულებურქ იჸუეს ოარიერგარდე ლჷმეფით დუხებუდესკონ უკახალე დუნაიშ მარძგვანშე, ძგალეფიშ გოჸუნაფათ. ნაპოლეონქ ქეშეცადჷ გაკუკილუდუკო რუსეთიშ ჯარეფი, მარა თინეფქ დუნაის ფრანგეფიშ მოულაშახ გჷნილეს, ოდო 30 გჷმათუთას დამარცხეს ედუარდ მორტიეშ კორპუსი. 1 გერგობათუთას მარშალ იოახიმ მიურატიშ ავანგარდიქ ქეშეცადჷ რუსეთიშ არმიაშა უკახალე დახებელი შარეფი მოუჭკირუდუკონი. 1805 წანაშ 4 გერგობათუთას პეტრე ბაგრატიონიშ საფორი რაზმიქ (6 000 კოჩი) შენგრაბენიშ ლჷმას ფრანგეფიშ 30 000-იანი ავანგარდიშ რალაფი გორაჸჷ, მუდგათ თარ ნძალეფც მეშქაშალა ქიმეჩჷ დუხებუდესკო ოლმიუციშა, სოდეთ თინეფქ ავსტრიაშ ჯარეფი დო რუსეთშე მოულირ გენერალ ბუქსგევდენიშ 50 000-იან არმიაწკჷმა აკიშქვეს. 1805 წანაშ 2 ქირსეთუთას აუსტერლიციშ ლჷმას მერსხილეფიშ ჯარეფქ დემარცხეს. ავსტრიაქ ლჷმაშე გჷშელ დო ხე ქუმაჭარჷ საფრანგეთწკჷმა სეპარატულ პრესბურგიშ ზეს (1805). რუსეთიშ ჯარეფი გაგშეჸუნეს რუსეთშა.

ზუღას საფრანგეთ-ესპანეთიშ ფლოტიქ გოჭყვადილქ იჸუ ტრაფალგარიშ ლჷმას (1805). მერსხილეფიშ ჯარეფიშ გინოხუნაფაქ ნეაპოლს დო ოორუე გერმანიას უმოღალუეთ გეთუ. ლჷმას არგამას გეკლარჩქინდ ნაპოლეონიშ უდიდაში ცხენენდური ნიჭიქ.

რუსეთის ლაშქრობა

მუჟამცჷთ 1812 წანაშ 24 მანგის ნაპოლეონქ რუსეთშა გემშეჭკირჷნ, თიქ დიდი ჩილათა აკეთუ, მორო დუდშე ფრანგეფც ირფელი ჯგირო მეჸუნდეს სოიშახ ზოთონჯი ვა დოდირთუდუნ. კუტუზოვქ გჷნოჭყვიდ დუთმებუდუკო ფრანგეფშა მოსკოვი, რახან ფრანგეფც ძალამც გუჭირდუდეს ზოთონც ოჭკუმალიშ უმშო რინა. კუტუზოვიშ აზრით მოსკოვიშ დათმობათ ვა დინუდ ქიანა, მარა ჯარიშ დინაფა დომარცხაფას შანენდ. მოსკოვშა მიშულაშ უკული, ნაპოლეონქ ძირუ გოჩოლერი ნოღა დო გეგნოჭყვიდ დურთინუდუკო ოდაბადეშა, მარა ზოთონც თენა ძალამი რთული რდჷ. უკახალე დახებაშ ბორჯის თიქ მიოდინუ არმიაშ გვერდი.

ნაპოლეონიშ მაართა გინორინა

რუსეთის წისაფილი მარცხიქ ნაპოლეონიშ იმპერიაშ აკოცჷმაშ დოჭყაფუთ გინირთჷ. თიშ მეხჷ დერაზმეს ევროპაშ ქიანეფქ. 1813 წანაშ გჷმათუთას ლაიფციგწკჷმა ნაპოლეონიშ არმიაშ ნოსქილედეფც ლჷმაქ მუხვადეს აკოშქუმალირეფწკჷმა რუსეთიშ, პრუსიაშ, ავსტრიაშ, შვედეთიშ არმიეფწკჷმა (თ.გ. კათეფიშ ლჷმა), სოდეთ ფრანგეფქ დემარცხეს. აკოშქუმალირეფქ 1814 წანას პარიზშა მიშელეს. ნაპოლეონქ გეგნოდირთჷ. თინა სქირონაშქა ზუღაშ კოკი ელბაშა გეგნახორეს. პარიზშა ბურბონეფქ დო რევოლუციაშ ბორჯის რტინელი არისტოკრატეფქ დირთეს.

ოში დღა

საფრანგეთიშ მახორობას ვა მიახუჯინ ჯვეში რეჟიმიშ ეკონწყუალაშა. ნაპოლეონქ ქირგებუ მახორობაშ უბაღინაფუობათ დო მითინი ველუდუნ თეში საფრანგეთშა დირთჷ. გერგეზეფც მონარტაფილი ფრანგი კათაქ თის შეხვად მუჭოთ მარსხებელც. ნაპოლეონიშ დუდალაშ ეკონია თუთეფც „ოში დღაქ“ ქიგიადჷ. აკოშქუმალირეფქ ლჷმა გაახალეს. 1815 წანას, ბელგიაშ ხოლოს, ოფუტე ვატერლოოწკჷმა ნაპოლეონქ მუში ეკონია ლჷმას დემარცხჷ.

მაჟირა გინოხორაფა

დოჭკორაფილი იმპერატორი ინგლისარეფქ წიმინდე ელენეშ კოკიშა (ატლანტიშ ოკიანე) გეგნახორეს დო ქიმურჩქინეს გესაძინე. შქვითი წანას თიში დარენჯი რდჷ ართი საკანი დო ჭიჭე ბაღი. 1821 წანაშ 5 მესის, 52 წანაშ ხანც, ნაპოლეონქ დოღურჷ. ართი ვერსიათ, იმპერატორი ტროპიკული ჰეპატიტიქ ქეკიდინუ, ოდო მაჟირა ვერსიათ ბრიტანარეფქ მოწამალეს.

ღურა

ნაპოლეონქ, თიშნეშე მუჭოთ მუში მუმაქჷნ, ყიაშ ჭკომურით დოღურჷ.

რესურსეფი ინტერნეტის

• The Napoleonic Guide
• Napoleon Series
• International Napoleonic Society
• Napoleon 101, podcast by J. David Markham
• Napoleon Bonaparte and Chess Edward Winter (chess historian)
• Biography by the US Public Broadcasting Service
• Biography on the Napoleon Bonaparte Wikia
• Booknotes interview with Alan Schom on Napoleon Bonaparte, October 26, 1997.

სქოლიო

ვიკიოწკარუეს^? რე ხასჷლა თემაშენ:

ნაპოლეონ ბონაპარტი