წყარმალუ

წყარმალუ — წყარიშ ნადუ, ნამუთ ორთაშობური კალაპოტის მეურს დო მუშ ღანჩოშ ჟიდოხური დო დიხაშთუდოლენი გიმნაველით ირდუ.

წყარმალუ დუნაი (ულმი, გერმანია)

ორთაშობური ნადუშ სამანგა

წყარმალუ ინი

წყარმალუ პოლონეთის

წყარმალუეფს მენცარულო გურაფულენს დიხაუჩაშ ჰიდროლოგიაშ ართ-ართი დარგი - წყარმალუეფიშ ჰიდროლოგია.

წყარმალუს უღუ ოდუდე — აბანი, სოჸურეშეთ იჭყაფუ, დო აკაკათაფუ — აბანი, სოდეთ თინა ზუღას, ტობას ვარა შხვა წყარმალუს ახოლუ. წყარმალუ, ნამუთ უოშქარუეთ აკათუ ზუღას, ტობას, ჭყონჭყოს ვარა ქვიშეფს მიშმადინუ — თარი წყარმალუ რე. წყარმალუს აკათუ ნოჸელეფი.

თარი წყარმალუ მუში ნადუეფწკჷმა ართო აკმოქიმინჷნს წყარმალუეფიშ სისტემას. სქირონაშ ჯიდოხი, სოჸურეშეთ წყარმალუშ სისტემა წყარს ეკოროფუნს, რე წყარმაშაყარუ ღანჩო. თენა დო ვარ თი წყარმალუშ სისტემაშ წყარმაშაყარუ ღანჩოს, ნამუთ შხვა წყარმალუეფიშ სისტემეფშე გჷმორთილიე წყარგჷმართალეფით, ჯოხო წყარმალუშ ღანჩო.

წყარმალუ ლეხერს მეურს. ლეხერიშ ჯინც არძაშე უდაბალაშ ნორთი რე კალაპოტი, ოდო თი თია, ნამუთ ხვალე წყარალაშ ბორჯის იფორუ წყარით — ჭალე რე. ოდუდეშ დო ნადუშ სიმაღალეფიშ შხვაობას წყარმალუშ ლაფა ჯოხო.

წყარმალუ გარემოშ შანულამი ელემენტეფიე: სიგჷრძა, სიგანა, სიტომბა, წყარიშ დონე, ხჷრჩუაშ ნჭება, წყარიშ დო ნაღელიშ ხარჯი. რელიეფიშ ოსქვებურო რსებენს გვალაშ დო დჷკიშ წყარმალუ. გვალაშ წყარმალუ მეურს ცორქო დო ტომბა ლეხერს, გჷშმეგორუ ჩხორჩხოლი დინაფათ, კალაპოტი ჭოროამი უღუ დო ორჩქინანს წყარგელაფუეფს. დჷკიშ წყარმალუ განიერი, ჯგირო გჷმომუშებულ ლეხერს მეხჷრჩანს, კალაპოტი ღიროკილი დო ჩხვინჩხვალი უღუ, გეკინალა — უშანულამე , ულა — წყჷნარი.

წყარმალუშ ხასიათი დო გოვითარაფა მებუნაფილი რე კლიმატი, რელიეფი, გეოლოგიური სტრუქტურა დო ღანჩოშ სიდიდაშა. კუნტახანური, სეზონური წყარმალუეფს უედეფს უძახჷნა (არაბულო Wadi). თინეფი აშაძუნა საჰარას დო მეთე კლიმატური პიჯალეფიშ რეგიონეფს. თინეფიშ კალაპოტეფი სქჷრიე, იფშაფუ ხვალე გემანტირე ჭვემეფიშ უკული.

დიხაუჩაშ ჟიდოხის წყარმალუეფი ვაართმანგურო რე გორთილი. წყარმალუეფიშ რშვილი შხირი რე მირყას ლამე აკანეფს დო იმარჩხებუ ჰავაშ სისქირუეშ რდუალაშ ოსქვებურო. ტიოზის ხვალე კუნტახანური (ეპიზოდური) დო ტრანზიტული წყარმალუეფი რე. დიხაუჩაშ თარი წყარგჷმართალი კონტინენტეფიშ ჟიდოხის ჟირ ჯინჯიერი ღანჩოთ რთჷნს: ატლანტიკურ-არქტიკული ღანჩოშ წყარი აკათუ ატლანტიშ დო ოორუეშ ჸინუამ ოკიანეეფს, წყჷნაროკიანური ღანჩოშ — წყჷნარი დო ინდოეთიშ ოკიანეეფს.მაართა ღანჩოშ გიმნაველი ბრელით უმოსი რე, ვინდარო მაჟირაშ.

წყარმალუეფი ირდუ ჭვემაშ თჷრიშ, ჯიშთური დო დიხაშთუდოლენი წყარით, წყარმალუეფიშ რდუალა უმოსო აკოწყორილიე (სამანგათ, წყმ. რიონი თუდოლენს ჭვემაშ წყარით ირდუ, ჟიმოლენს — თჷრიშ დო ჯიშთური წყარით). რდუალაშ მუშობურობაშ მეჯინათ დოდგინელი რე წყარმალუშ წყარიშ რეჟიმიშ სუმი ჯინჯიერი ფაზა: წყარალა — ჯიშთური წყარით მარდუ წყარმალუეფიშ ზარხულიშ ხანდარა, მაღალი დონეეფი, კანკალეშა თინეფიშ ძგალეფშა გინულა; წყარმოლაფა — თქორშოთ ვარა თჷრიშ ნჭებულ წირიდუათ გიშაჭანაფილი წყარმალუშ წყარიანობაშ ართი ჰალამო რდუალა; წყარმორჩილობა — წყარიშ რგილი პერიოდის უმოსო დიხაშთუდონი წყარით რდუალაშა გინულათ გოპიჯალაფირი წყარიშ დაბალი დონე დო მორჩილი ხარჯი (ვანორკებუ 10 დღა-სერიშ მალობას). ზომიერი დო რგილი ორტყაფუშ წყარმალუეფს ახასიათენს ჸინუამი მოლინეფი: გაძგიფვა; სალარჩიხილი, ჸინიშულა დო შხვა.

ძალამ კაბეტი რე წყარმალუეფიშ როლი ოკათე მეურნობას. თინა რე ოშუმალი დო ინდუსტრიული წყარიშ მიმაჭირინაფალი, ორთაშობური წყარიშ შარა, ჰიდროენერგიაშ წყუ, ჩხომეფიშ დო შხვა ორგანიზმეფიშ ოხორინალი. წყარმალუეფიშ ართი ნორთი, უმოსო გოვითარაფილ ქიანეფს, დანძვარებული რე. თე ქიანეფიშ თარობეფი აკმოგორუნა არძო ღარჯილს - კანონმადვალუს, სანიტარულს, ტექნიკურს, ნამდა მურკანი ვარა დუდშე გეიჩილითუანი წყარმალუეფიშ ორეწუალე ნოსქილედეფიშ მოხვამილაფა. წყარმალუეფი, ნამუეფით მუდგაზმარენი ქიანაშ ტერიტორიას მიხვარჩალჷნან (დუნაი, რაინი, კონგო) გაკინებულეფი რენა კომერციული ხვამარდეფიშ მეულა-მოულაშო. თაქ ნავიგაციაშ წესეფი დოდგინელი რე ოერეფოშქაშე აკოალებათ. წყარმალუშ ალუვიონს ფხვადუთ ორგებაფალი ნაგურაშ (ორქო, პლატინა, ალმასი დო შხვა) ქვიშონური ობადაშეეფს.

საქორთუოს გჷმმალი უკაბეტაში წყარმალუეფი

	წყარმალუ	სიგჷნძა (კმ)	ნამ აკანს მეურს
1	მტკვარი *	1364	სამცხე-ჯავახეთი, დინოხოლენი ქართლი, თუდოლენი ქართლი
2	თერგი *	623	მცხეთა-გვალონა
3	ჭოროხი *	438	აჭარა
4	ალაზანი	351	კახეთი
5	რიონი	327	რაჭა-ლეჩხუმი-თუდოლენი შონე, იმერეთი, სამარგალო-ჟიმოლენი შონე
6	იორი	320	მცხეთა-გვალონა, კახეთი
7	ინგირწყარი	213	სამარგალო-ჟიმოლენი შონე, აფხაზეთი
8	ხრამი	201	თუდოლენი ქართლი
9	ცხენწყარი	176	რაჭა-ლეჩხუმი-თუდოლენი შონე, იმერეთი, სამარგალო-ჟიმოლენი შონე
10	ხობწყარი	150	სამარგალო-ჟიმოლენი შონე

* - წყარმალუშ კაბეტი თია საქორთუოშ ფარგანეფს გალე აშაძჷ.

მოსოფელიშ უდიდაშ წყარმალუეფი

	წყარმალუ	სიგინძა (კმ)	ნამ ქიანას მიხვარჩალუ̂
1	ნილოსი	6671	ბურუნდი, ტანზანია, რუანდა, უგანდა, სუდანი, ეგვიპტე
2	ამაზონი	6280	პერუ, კოლუმბია, ბრაზილია
3	მისისიპი *	5970	აშშ
4	იანძი	5800	ჩინეთი
5	ობი *	5410	ჩინეთი, ყაზახეთი, რუსეთი
6	ხუანხე	4845	ჩინეთი
7	მეკონგი	4500	ჩინეთი, ბირმა, ლაოსი, ტაილანდი, კამბოჯა, ვიეტნამი
8	ამური *	4416	მონღოლეთი, რუსეთი, ჩინეთი
9	ლენა	4400	რუსეთი
10	კონგო	4374	კონგო-კინშასა, კონგო-ბრაზავილი, ანგოლა

* - წყარმალუეფიშ სიგინძეფი ძირაფილიე ნადუეფამო.