არაბეფიშ გოართოიანაფილი საამიროეფი
არაბეფიშ გოართოიანაფილი საამიროეფი (არაბ. الإمارات العربيّة المتّحدة), მერკეთ საამიროეფი — მონარქიული სახენწჷფო არაბეთიშ ჩქონს. მოხურგე ქიანეფი რე: საუდიშ არაბეთი, კატარი დო ომანი. საამიროეფქ დირსხუ 1972 წანაშ 2 ქირსეთუთას, მუჟამსჷთ ბრიტანეთიშ პროტექტორატიქ გეთუ დო საამიროეფქ ფედერაციულო აკიართიანესჷნ.
| არაბეფიშ გოართოიანაფილი საამიროეფი الإمارات العربيّة المتّحدة არაბეფიშ გოართოიანაფილი საამიროეფი |
||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
| დევიზი: „ღორონთი, ერი, პრეზიდენტი“ | ||||||
| ჰიმნი: იშ ბილადი |
||||||
.svg) |
||||||
| ნანანოღა | აბუ-ზაბი / | |||||
| უდიდაში ნოღა | დუბაი | |||||
| ოფიციალური ნინა(ეფი) | არაბული | |||||
| რელიგია | ისლამი (სუნიტური) | |||||
| თარობა | ფედერალური აბსოლუტური მონარქია | |||||
| - | პრეზიდენტი | მუჰამად ალ ნაჰაიანი | ||||
| - | პრემიერ - მინისტრი | მოჰამედ ალ-მაკტუმი | ||||
| ფართობი | ||||||
| - | გვალო | 83 600 კმ2 (115-ა) | ||||
| მახორობა | ||||||
| - | 2013 ფასებათ | 9 205 651 (93-ა) | ||||
| - | census | 4 106 427 | ||||
| - | მეჭედალა | 99 ად/კმ2 (110-ა) | ||||
| ედპ (ჸუპ) | 2007 ფასებათ | |||||
| - | გვალო | $159.3 მილიარდი (54-ა) | ||||
| - | ართ მახორუშე | $35 516 (16-ა) | ||||
| აგი (2007) | 0.868 (მაღალი) (39-ა) | |||||
| ვალუტა | დირჰამი (AED) |
|||||
| ბორჯიშ ორტყაფუ | (UTC +4სთ.) | |||||
| ქიანაშ კოდი | ARE | |||||
| Internet TLD | .ae | |||||
| ოტელეფონე კოდი | +971 | |||||
ჯოხოდვალარედაქტირაფა
- ოფიციალური: არაბეფიშ გოართოიანაფილი საამიროეფი
- ერუანული: الإمارات العربيّة المتّحد (ალ-იმარათ ალ-არაბიია ალ-მუთაჰიდა)
გეოგრაფიარედაქტირაფა
ქიანა იდვალუაფუ ობჟათე-ბჟადალ აზიას, არაბეთიშ ჩქონს. მოხურგე ქიანეფი რე: კატარი, საუდიშ არაბეთი, ომანი.
- ფართობი: 83 600 კმ².
- უმაღალაშ ჭურჭული: ჰაჯარიშ გვალეფი
- ქიანაშ უდიდაში ნორთი ტიოზის უკებჷ. მახორობა ოხორანს ქიანაშ ზუღაპიჯიშ ზონეფს ვარდა ოაზისეფს. 1970 წანაშე დიჭყჷ ოწყარალი არხეფიშ გოჸონაფაქ ოაზისეფიშ გოხოლუას მადვალუ ტიოზეფშა დო თინეფიშ ნოჸოფურ დიხეფო გჷნორთინაფაშ პროცესიქ.
- კლიმატი: საამიროეფი მოსოფელიშ ართ-ართი არძაშე ჩხე სახენწჷფო რე.
- აბუ-დაბიშ წანმოწანური ოშქაშე ტემპერატურაშ სკალა:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ორთარედაქტირაფა
არაბეფიშ გოართოიანაფილი საამიროეფიშ ტერიტორია გჷნოზინდილი რე სპარსეთიშ ჸუჯიშ ობჟათე წყარპიჯიშ მანგას 600 კმ-ს. წყარპიჯეფი უთარაშო დაბალი რე, დინოხოლე მიშაჭკირელი წყარმარჩხე ჸუჯეფით. წყარპიჯიშ მანგას მიარე კოკი რე, დიდ გოძვენას გოჸუნს მარჯანიშ რაქეფი. უმენტაშო რე ქვიშამი დო ჯიმუანი ტიოზიშ რზენეფი, ბჟადალშე — ქუამი ტიოზეფი. ბჟაეიოლშე ომანიშ გვალეფიშ ნოჸელეფი რე. იროიანი წყარმალუეფი ვა რე.
ისტორიარედაქტირაფა
საამიროეფიშ ტერიტორიას მეგორაფილი უჯვეშაში ხორუეფი ითარიღებუ დოხოლაფირო ჯვ. წ. 5500 წანათ. ჯვ. წ. 3000 წანას მუთმოხვადუდჷ ალ-ხაჯარიშ გვალეფს ლინჯიშ მოპალუა დო უღჷდეს მესოპოტამიაწკჷმა ოვაჭარე ურთიართობეფი.[1] საირიქანო ვაჭარუა რეგიონს ასეშა სტრატეგიულ შანულობას მეთმეჩანს.[2] I ოშწანურაშე რდჷ იროიანი ოვაჭარე რზალეფი, სირიაშ დო ერაყიშ ნოღეფწკჷმა. თაშნეშე გევითარჷ ოზუღე მიმოულაქ ინდოეთწკჷმა.
ისლამიშ გოფაჩუარედაქტირაფა
რეგიონს ისლამქ გიფაჩჷ 630 წანაშე. საამიროეფიშ ტერიტორიას რსებულ მუსხირენ ბურჯაფიშ უკული არაბეთიშ ჩქონს ისლამქ საბოლოოთ გიპატჷნ. 637 წანას რას-ელ-ხაიმა გჷმირინუაფუდჷ სასანიდურ ირანშა ისლამიშ მიშაჭკირუაშ პლაცდარმო.[3]
პორტუგალიური მართუალა (1506-1620)რედაქტირაფა
XVI ოშწანურაშე დოჭყაფილი, ვასკო და გამაშ ექსპედიციაშ უკული, პორტუგალიაქ დიჭყჷ ინდოეთიშ ოკიანეშ ექსპანსია. 1507 წანას პორტუგალარ თარსარდალ ალფონსო დე ალბუკერკექ მორჩილ ფლოტით გეჭოფუ ომანიშ ჸუჯი დო ჰორმუზიშ საროტი, ნამუქჷთ პორტუგალიარ ვაჭარეფს ინდოეთწკჷმა დუდიშული ვაჭარუაშ შილებუამობა მეჩჷ.[4] უკულიან წანეფს უკვე ემირატეფიშ ტერიტორია რდჷ პორტუგალიაშ ოღანკე, მორო თინეფს უწიენდეს მუჭოთ ემირატეფიშ ტერიტორიას მახორუ ტომეფწკჷმა ბურჯაფი, თაშნეშე ოსმალეთიშ იმპერიაშ მენტებეფიშ დათხინაფა. პორტუგალიარეფიშ დუდოთხილუე დგჷმილეფი იდვალუაფუდჷ ედომუშამ ბჟაეიოლ წყარპიჯის. XVII ოშწანურაშ დაჭყაფუს პორტუგალიარეფს ვაუღუდეს ოსტინდოეთიშ კომპანიაშ ალარინა დო თინეფი რეგიონშე სეფიანეფქ გეგნორაჸეს. თინეფი ბაჰრეინს მადვალუ თარი ბაზაშე 1602 წანას გეგნორაჸეს, ობჟათე ირანიშ ონიშლი ნოღა ბენდერ-აბასიშე 1615 წანას, რას-ელ-ხაიმაშე — 1620 წანას.[5]
საუდეფიშ მართუალა (1744–1891)რედაქტირაფა
1744-1818 წანეფს აბუ-დაბიშ საამიროშ ბჟადალ რეგიონი მიშმეშჷ საუდეფიშ მაართა, ოსმალო-საუდეფიშ ლჷმაშ უკული, 1881-1891 წანეფს საუდეფიშ მაჟირა სახენწჷფოშ აკოდგინალუაშა. აბუ-დაბიშ მამართალი ზაიედ იბნ ხალიფა 1880-იან წანეფს კატარწკჷმა დო საუდეფწკჷმა აწარმენდჷ ოხურგე ლჷმას. თიქ გორკვიაფილ წჷმოძინას მიოჭირინუ დო დირთინუ ლივაშ ოაზისი დო გაიათი.[6] თის ელ-ბურაიმიშ საუდეფშე გოდუდიშულაფას ომანი ხოლო ოხვარუდჷ. თეშ უკული რეგიონს აბუ-დაბიშ გოლინაქ მიძინჷ.[7] შეიხი ზაიედი ჭყანიერი ლიდერი რდჷ დო ემირატიშ ტერიტორიას მახორუ ტომეფი თის პატის ცენდეს. თიშ მართუალაშ პერიოდის, აბუ-დაბიშ ტერიტორიაქ სუმშახ გიძინჷ. შედეგო აბუ-დაბიქ მახერხ ზოხორინალაშ ასქილადა, 1880-იანი წანეფიშ უკული ალ-აინისჷთ აკონტროლენდჷ. არაბეფიშ გოართოიანაფილი საამიროეფიშ დოსქილადირი საამიროეფი დღას ვაჸოფენა საუდეფიშ გოლინაშ გიმე.[8]
ბრიტანული მართუალა (1892–1971)რედაქტირაფა
ზოხორინალა (1971)რედაქტირაფა
სახენწჷფორედაქტირაფა
ფედერაციული ინსტიტუტეფირედაქტირაფა
ქიანაშ უჟინაში სხუნუ აკმოდირთუ 7 საამიროშ მამართალშე (ამირი), ნამუთ გიშმაგორუნს პრეზიდენტის დო პრემიერ-მინისტრის 5 წანაშ ხანით. ვაოფიციალურო პრეზიდენტიშ პოსტი აბუ-დაბიშ შეიხეფს ალ-ნაჰიანეფს გინმაჩამჷნა მონძეობათ, პრემიერ-მინისტრობა — დუბაიშ შეიხეფს, ალ-მაკტუმეფს. უჟინაშ სხუნუ გიშმაგორუნს მინისტრეფიშ სხუნუს დო 40 კოჩიან ორსხუე ერუანულ სხუნუს. დუბაიშ დო რას-ელ-ხაიმაშ საამიროეფიშ მოხ, არძა საამირო ორსხუე სასამართალო სისტემას დოჸუნს. ქიანაშ არძა საამიროს ქიმინჯენს თაშნეშე ისლამური სამართალი.
7 საამირორედაქტირაფა
| საამირო | შილა | ფართობი კმ² |
ედომუშამი ფართობიშ პროცენტული წილი |
მახორობა | ედომუშამი მახორობაშ პროცენტული წილი |
მამართალი |
|---|---|---|---|---|---|---|
| აბუ-დაბიშ საამირო |  |
67 340 | 86,7 % | 1 548 655 | 31,2 % | შეიხი ხალიფა იბნ ზაიდ ალ ნაჰაიანი (2004 წანაშე) |
| აჯმანიშ საამირო |  |
259 | 0,3 % | 372 923 | 7,5 % | შეიხი ჰუმაიდ იბნ რაშიდ ალ-ნუაიმი (1981 წანაშე) |
| დუბაიშ საამირო |  |
3885 | 5 % | 1 770 533 | 35,6 % | შეიხი მოჰამედ იბნ რაშიდ ალ-მაკტუმი (2006 წანაშე) |
| რას-ელ-ხაიმაშ საამირო |  |
1684 | 2,2 % | 171 903 | 3,4 % | შეიხი საქრ ბინ მუჰამედ ალ-ყასიმი (1948 წანაშე) |
| უმ-ელ-ქაივაინიშ საამირო |  |
777 | 0,9 % | 69 936 | 1,4 % | შეიხი რაშიდ ბინ აჰმედ ალ-მუალა (1981 წლიდან) |
| ელ-ფუჯაირაშ საამირო |  |
1165 | 1,5 % | 137 940 | 2,9 % | შეიხი ჰამად იბნ მუჰამედ ალ-შარყი (1974 წანაშე) |
| შარჯაშ საამირო | |
2590 | 3,3 % | 895 252 | 18 % | შეიხი სულთან III ბინ მუჰამად ალ-ყასიმი (1987 წანაშე) |
დემოგრაფიარედაქტირაფა
უდიდაში ნოღეფი: (1 ღურთუთა, 2005)
- დუბაი: 1 137 347
- აბუ-დაბი: 603 492
- შარჯა: 543 733
- ალ-აინი: 408 733
- აჯმანი: 226 172
- რას-ელ-ხაიმა: 115 949
მახორობაშ უმენტაშობა სუნიტი მუსლიმი რე, მორჩილი ნორთი აღიარენს შიიზმის. საამიროეფს მიარე ომუშებელო მოულირი ურჩხოალი რე. თინეფიშ უმენტაშობა ინდოეთიშ სუბკონტინეტშე დო ფილიპინეფშე რე.
ეკონომიკარედაქტირაფა
არაბეფიშ გოართოიანაფილ საამიროეფს მაღალინდუსტრიულ ეკონომიკა უღუ, ნამუქჷთ თინა მოსოფელიშ ართ-ართ არძაშე გოვითარაფილ ქიანათ გჷნართინუ. ქიანაშ თარი რესურსი ნაფთობი დო ორთაშობური გაზი რე. საუდიშ არაბეთიშე დო ქუვეითიშე გინორთელო, საამიროეფს გვიან დიჭყჷ ნაფთობიშ მოპალაფაქ. (1969 წ.) ზოხორინალაშ მოპალაფაშ უკული ქიანაშ ხეშუულებაქ გეგშეჸიდჷ ურცხოური ნაფთობიშ კონცერნეფიშ აქტივეფი. 1981 წანაშო ნაფთობშე მეღებულ მიშნაველეფქ 100-შა მიძინჷ. ქვერსემი სიდიდარე, ნამუსჷთ ქიანა ღებულენს ნაფთობშე, თარობას საშუალებას არზენს გახორციელას გრანდიოზული სოციალურ-ეკონომიკური პროგრამეფი. ქიანას რე დუდიშული ეკონომიკური ზონეფი, ნამუეფქჷთ მაართაშე დუბაიშ ონიშოლიშ (ჯაბალ‘ალი) ელმოლს დირსხუ 80-იან წანეფს. 90-იან წანეფს საამიროეფქ გჷნირთჷ არხო ბჟაეიოლიშ შხუ ოფინანსე ცენტრო. ქიანას ფაქტობურო ვარე ინფლაცია.
ოფუტეშ მეურნობას მუშენს მახორობაშ 5%. ოფუტეშ მეურნობა გჷმაჯერენს ოჭკომალ პროდუქტეფიშჸურე ქიანაშ მახორობაშ მოთხირიშ ხვალე ნახუთალს. ჩხომჭოფუაშე მეღებული მიშნაველეფი 4-შა უმოსი რე ოფუტეშ მეურნობაშე მეღებული მიშნაველეფშე.
ექსპორტი: ნაფთობი დო ნაფთობპროდუქტეფი, გაზი, ალუმინი.
იმპორტი: მონკა მანქანაშეკოგაფაშ პროდუქცია დო ოტრანსპორტე ანჯარაფა, ოფუტე-ომეურნე ჩხოლარეფი.
ოვაჭარე პარტნიორეფი: ტაილანდი, გოართოიანაფილი ომაფე, ჩინეთი, გერმანია, სინგაპური, ააშ, იაპონია, ინდოეთი, იტალია, ირანი (თიშა მოურს დუბაიშ ბიზნესიშ 20-30 %) დო ობჟათე კორეა.
მონძეობარედაქტირაფა
სქოლიორედაქტირაფა
- ↑ Abu Dhabi Islands Archaeological Survey (ADIAS). Adias-uae.com.
- ↑ More light thrown on Jebel Buhais Neolithic age. Uaeinteract.com.
- ↑ (2001) United Arab Emirates, a New Perspective. Trident Press Ltd, 83–84 ხს.. ISBN 978-1-900724-47-0.
- ↑ Moving and 'Sheikhing'! – NewsDay Zimbabwe. Newsday.co.zw (16 February 2013). Retrieved on 14 July 2013.
- ↑ UAE History: 2,000 to 200 years ago. UAEinteract. Retrieved on 2014-01-26.
- ↑ Al-Hajji 2001, pp 171-4
- ↑ Al-Hajji 2001, pp. 175–6.
- ↑ Peter Malcolm Holt, Ann K. S. Lambton, Bernard Lewis (1977) The Cambridge history of Islam, Cambridge University Press, ISBN 0-521-29136-4.