ვიკიპედია

თურქეთიშ ისტორია

თურქეთიშ ისტორია — თეხანური გაგებათ იკათუანს თი რეგიონიშ ისტორიას, ნამუთ ასე გჷმოქიმინუნს თურქეთიშ რესპუბლიკაშ ტეროტორიას, დო ნამუთ თაშნეშე იკათუანს ანატოლიაშ (თურქეთიშ აზიური ნორთი) დო ბჟაეიოლ თრაკიაშ (თურქეთიშ ევროპული ნორთი) ისტორიას.

ოსმალეთიშ პერიოდშახ, გენალიზას ოკო გინორთიქ თურქულნინამი კათეფიშ დო თი ტერიტორიეფიშ ისტორიაქ, ნამუთ ასე გჷმოქიმინუნს თურქეთიშ რესპუბლიკაშ ტერიტორიას. ჸოფურო ოკო გობსხუნათ უჯვეშაში ანატოლია დო თრაკია.

თურქეთიშ ჯოხო მოურს ლათინურშე Turchia, ანუ „თურქეფიშ დიხა“, ნამუთ ისტორიულო გურიშხონარენდჷ ბჟაეიოლ ევროპაშ დო ცენტრალური აზიაშ რსულას გინორთი ტერიტორიას, ნამუქჷთ თურქული კათეფიშ კონტროლიშა მიშართჷ, ორდოშიანი შქა ოშწანურეფიშ პერიოდის.

თი ბორჯიშახ, სოიშახ თურქეფქ ეჭოფეს თეხანური თურქეთიშ ტერიტორიან, თურქეთიშ ისტორია იკათუანს შქა ოშწანურეფიშ სელჩუკეფიშ იმპერიაშ ისტორიას, თეშ, მუჭოთ შქა ოშწანურეფიშ თეხანური ოსმალეთიშ იმპერიაშ ისტორიას დო თურქეთიშ რესპუბლიკაშ ისტორიას, 1920 წანაშე.[1][2]

ანატოლია დო თრაკია ანტიკურ ხანს

რედაქტირაფა

ანატოლია

რედაქტირაფა

ანატოლიაშ (მორჩილი აზია) ისტორია შილებე გობრთათ წჷმიისტორიათ, ჯვეში არხო ბჟაეიოლიშ ბორჯით (ბრინჯაოშ დო ორდოშიანი რკინაშ ხანი), კლასიკური ანატოლიაშ ბორჯით, ელინისტურ ანატოლიათ, ბიზანტიურ ანატოლიათ, ნამუთ იკათუანს ორდოშიანი შქაოშწანურეფშე ჯვაროსნული ლესქერობეფშახ დო საბოლათ თურქულ (თურქულ/ოსმალური) ბორჯით, ნამუთ მა-15 ოშწანურას ეჭოფეს.

ორდოშიანი კულტურაშ შანეფი ანატოლიას ითარიღებუ ქუაშ ხანიშ მეკონეფით. ბრინჯაოს ხანიშ ცივილიზაციეფქ, მუჭომით რე ხეთეფი, აქადეფი, ასურალეფი, მუთმოჭირინუანა მიარე სამანგას თინეფიშ მენოღალეეფიშ ირდღარი რინაშ დო ოვაჭარე ურთიართობეფიშ გეშა. ხეთეფიშ დონთხაფაშ უკული, კოკოშ ბჟადალ წყარპიჯის გიჭყჷ ახალ სახენწჷფოეფქ, ფრიგიაშ დო ლიდიაშ, მუჭოთ ბერძენული ცივილიზაციაშ ნორთი, ნამუქჷთ ეჸონუა დიჭყჷ. თინეფი დო დოსქილადირი ანატოლიაშ არძა სახენწჷფო, მალასით გემშართჷ სპარსეფიშ აქემენიდური იმპერიაშ აკოდგინალუაშა.

სოიშახ სპარსეთი ჭყანას იკათუანდჷნ, თინეფიშ აბანური ხეშუულებაშ სისტემაქ ანატოლიას, მიარე ონიშოლი ნოღას ძინაშ დო გოდიდარაფაშ საშუალება მეჩჷ. ედომუშამი ანატოლია დორთილი რდჷ შხვადოშხვა სატრაპიეფო, ნამუეფსჷთ სატრაპეფი (გუბერნატორი) მართჷნდჷ, ნამუთ დორინაფილი რდჷ სპარსეთიშ ცენტრალური მართუალაშით. მაართა სახენწჷფო, ნამუსჷთ ჯოხოთ გიადჷ სომხეთი, მეძობელი კათეფიშ, სომეხეფიშ ერვანდუნეფიშ დინასტიაშ სახენწჷფო რდჷ, ნამჷშ აკოდგინალუაშა, დოჭყაფილი მა-6 ოშწანურაშე მიშმეშჷ ბჟაეიოლ თურქეთიშ რაიონეფით, ნამუთ უკულიანს სომხეთიშ სატრაპიათ გჷნირთჷ აქემენიდეფიშ მართუალაშ გიმე. კანკალე სატრაპო პერიოდულო არყებას ონწყუნდჷ, მარა სერიოზულ ოშქურანჯობას ვაწჷმარინუანდჷ. ჯვ. წ. V ოშწანურას, დარიოსიქ აკაგჷ ომაფე რზა, ნამუქთ სპარსეთიშ თარი ნოღა სუზა ქიმურსხუ ბჟადალი ანატოლიაშ ნოღა სარდისის.[3] ანატოლიაქ, აქემენიანეფიშ ისტორიას გინმაჭყვიდირე როლი ილაჸაფჷ. ორდოშიანი ჯვ. წ. V ოშწანურას, იონიაშ კანაკლე ნოღაქ, ეიბუძოლჷ სპარსალეფიშ მართუალაშ სააწამრენჯოთ, ნამუშ კულმინაციათ იონიალეფიშ არყებაქ იჸუ. არყება, ნამუქჷთ ექინას ქინიშქვიდჷნ სპარსალეფიშითჷნ, გაჭყჷ გეჸვენჯი ბერძენულ-სპარსულ ლჷმეფი, ნამუთ საბოლათ ევროპაშ ისტორიას ართ-ართ არძაშე შანულამი ლჷმა ჸოფე. აქემენიდურ სპარსეთიშ მართუალაშ უკული, ალექსანდრე მაკედონარქ საბოლათ დირთინუ კონტროლშა ედომუშამი რეგიონი, სპარსეთწკჷმა წოროგეჸვენჯური ბურჯაფეფიშ უკული, ნამუქჷთ დარიოს III-აშ იმპერია ქჷდარაგჷ. ალექსანდრე მაკედონარიშ ღურაშ უკული, თიში დჷნაჸუნეფი ტერიტორიეფქ, თიში მუსხირენი ონდებელი გენერალეფს შქას გირთჷ, მორო მიშაჭკირუაშ იროიანი ოშქურანჯობა რსებენდჷ გალეფიშე დოშხვა ჭყანიერი მამართალეფიშჸურე პერგამონს, პონტოს დო ეგვიპტეს. სელევკიდეფიშ იმპერია, ნამუთ ალექსანდრეშ უდიდაში ტერიტორია რდჷ დო იკათუანდჷ ანატოლიას, რომწკჷმა კატასტროფულ ლჷმას ქაკათჷ, ნამჷშ კულმინაცია ტერმოფილიშ დო მაგნეზიაშ ბურჯაფეფი რდჷ. აპამეაშ ხეკულუაშ უკული (ჯვ. წ. 188), სელევკიდეფქ ანატოლიაშე უკახალე დიკინეს. პერგამონიშ ომაფეს დო როდოსიშ რესპუბლიკას, ნამუეფით ლჷმაშ ბორჯის რომიშ მორსხუეეფი რდესჷნ, სელევკიდეფიშ ჸოფილი დიხეფქ ანატოლიას თინეფს გინაჩეს.

რომიშ კონტროლქ ანატოლიას გეჭყანიერჷ, ნამუქჷთ აბანობურ ხეშუულებას საშუალება მეჩჷ ეფექტურო დარეგულირას დიხეფი, თაშნეშე გამანგარჷ ოურდუმე თხილუა. IV ოშწანურაშ დაჭყაფუს, კონსტანტინე დიდიქ, კონსტანტინოპოლს ახალი ადმინისტრაციული ცენტრი გაჭყჷ, IV ოშწანურაშ ბოლოს — რომიშ იმპერიაქ ჟირ ნორთო გირთჷ, ბჟაეიოლი ნორთი დორხველი ნანანოღათ კონსტანტინოპოლს, ისტორიკოსეფიშით მოშინაფილი რე, მუჭოთ ბიზანტიაშ იმპერია დორხველი დუდმაართა ჯოხოშ მეჯინათ, ნამუთ ბიზანტიუმი რდჷ.[4]

თრაკია

რედაქტირაფა

თრაკიალეფი (ჯვ.-ბერძენ. Θρᾷκες, ლათ. Thraci) — ინდოევროპული მახორუ ტომეფიშ ბუნა, ნამუეფით ცენტრალურ დო ობჟათე-ბჟაეიოლ ევროპას ოხორანდეს.[5] თინეფს უხურგანდეს სკვითეფი ოორუეშე, კელტეფი დო ილირიალეფი — ბჟადალშე, ჯვეში საბერძნეთი — ობჟათეშე დო უჩა ზუღა ბჟაეიოლშე. რაგადანდეს თრაკიულ ნინაშა, ნამუთ ინდოევროპული ნინეფიშ ფანიას ორხველუდჷ. თრაკიალეფიშ დო თინეფიშ კულტურაშ დოგურაფას თრაკოლოგია ჯოხო.

 
თრაკია დო თრაკიაშ ოდრისიშ ომაფე ჯვ.წ. 431-424 წანეფს

ჯვ. წ. 1200 წანაშე მოჸუნაფილი, ანატოლიაშ ბჟადალ წყარპიჯის კომპაქტურო ოხორანდეს ეოიალი დო იონიალი ბერძენეფი. ბერძენ კოლონისტეფქ ქჷდარსხუეს მიარე შანულამი ნოღა, სამანგათ მილეტი, ეფესო, სმირნა დო ბიზანტიუმი, თე ეკონია — დორსხუაფილი რდჷ ჯვ. წ. 657 წანას, მეგარალი ბერძენი კოლონისტეფიშით. ნთელი თრაკია დო კვირდი თრაკიალეფი, ჯვ.წ. გვიან VI ოშწანურას დარიოს I-ქ ქჷდიჸუნუ დო ჯვ.წ. 492 წანას მარდონიოსიქ, სპარსალეფიშ საბერძნეთშა მაართა მიშაჭკირუაშ ბორჯის, ხეახალო ქჷდიჸუნუ.[6] მოგვიანაფათ, თრაკიაშ ტერიტორიაქ აკიართიანჷ „ოდრისინიშ ომაფეს“, „ტერეს I“-აშით,[7] სავარაუდეთ საბერძნეთის სპარსალეფიშ დამარცხებაშ უკული.[8]

ჯვ. წ. V ოშწანურას, თრაკიალეფი ძალამ გოფაჩილი რდეს დო კინ თე ბორჯის, ჰეროდოტეშ გოთანჯუათ,[9] მაჟირა არძაშე მიარერიცხუამი კათა, თიშო ჩინებული მოსოფელიშ ნორთის (ინდოარეფიშ უკული), თაშნეშე პოტენციურო არძაშე ჭყანიერი დო ართოიანი. თრაკიალეფი, ანტიკურ ხანას დორთილეფი რდეს დიდი მუდანოაბთ ბუნეფო დო ტომეფო, მორო რსენებდჷ რანწკი ჭყანიერი ორგანიზაფილი თრაკიული სახენწჷფოეფით, სამანგათ თრაკიაშ ოდრისინიაშ ომაფე დო ბურებისტაშ დაკიაშ ომაფე. თე პერიოდიშ ჯარიშკოჩეფიშ გვარობას „პელტასტი“ ჯოხოდჷ, ნამუქჷთ საეგებიოთ წჷმიქიმინჷ თრაკიას.

მაკედონიაშ ომაფეშ გოფართაფაშახ, თრაკია დორთილი რდჷ სუმი ნორთო: ბჟაეიოლიშ, ცენტრალური დო ბჟადალიშ. ბჟაეიოლ თრაკიაშ ჩინებული მამართალი რდჷ კერსებლეფტი, ნამუთ ოცადუდჷ გუფაჩუდუკო მუში ნძალაუფლება შხვა თრაკიალ ტომეფსჷთ. მორო, თიქ საბოლათ მაკედონარეფიშით იჸუ დამარცხებულქ.

თრაკიალეფი, მუჭოთ წესი ნოღაშ აკმაგაფუეფი ვარდეს, უდიდაში თრაკიული ნოღა, ფაქტობურო დიდი ოფუტე რდჷ.[10][11] თრაკიალეფიშ აკა პოლისი, სევტოპოლი რდჷ.[12][13]

ბიზანტიური პერიოდი

რედაქტირაფა
  თარი სტატია: ბიზანტიაშ ანატოლია.
 
სტამბოლიშ აია-სოფია, დუდმაართაშე ოხვამე, მოგვიანაფათ მეჩეთი დო ასე მუზეუმი, აკოგაფილი რე მაამშვა ოშწანურას.

სპარსეთიშ აქემენიანეფიშ იმპერია ალექსანდრე მაკედონარიშ უკული, ჯვ. წ. 334 წანას ქჷდანთხჷ,[14] ნამუქჷთ მუძინჷ კულტურული ელინიზაციას.[15] ჯვ. წ. 323 წანას, ალექსანდრე მაკედონარიშ ღურაშ უკული, ანატოლიაქ დირთჷ მუსხირენ მორჩილ ელინისტურ ომაფეთ, ნამუეფით უკულიანს, მაართა ოშწანურაშ შქა რიცხუეფს რომიშ რესპუბლიკაშ შემადგენლობაშა მიშმეშეს.[16] ელინიზაციაშ პროცესიქ ალექსანდრეშ დოჸუნალაშ უკული, რომიშ მართუალაშ გიმე უმოს ბიწორას იჸუ, მუშ შედეგო, ჩქინი წანეფიშეჭარუაშ ორდოშიანი ოშწანურეფს აბანური ანატოლიურ ნინეფქ დო კულტურეფქ მედინჷ, თიშ მანგიორო — ჯვეში ბერძენული ნინა დო კულტურაქ გოფალჷ.[17][18]

324 წანას, კონსტანტინე I-ქ ბიზანტიუმი რომის იმპერიაშ ახალ ნანანოღათ გჷმაცხადჷ დო თის „ახალი რომი“ გიოდჷ. 395 წანას, თეოდოსიუს I-აშ ღურაშ უკული, რომიშ იმპერიაქ თიშ ჟირი ქომოლსქუაშ შქას გირთჷ, დო ნოღა, ნამუთ კათას პოპულარული რდჷნ, მუჭომით რე კონსტანტინოპოლი, ბჟაეიოლ რომიშ იმპერიაშ ნანანოღათ გჷნირთჷ. ბჟაეიოლ რომიშ იმპერია, ნამუსჷთ მოგვიანაფათ ისტორიკოსეფიშით ჯოხოდჷ ბიზანტიაშ იმპერია, გვიანი შქა ოშწანურეფშახ, ასეიანი თურქეთიშ ტერიტორიაშ უდიდაშ ნორთის აკონტროლენდჷ,[19] დოსქილადირი ტერიტორია — სასანური სპარსეთიშ ხეს რდჷ.

III-IV ოშწანურეფს შქას, ანატოლიაშო ბიზანტიარეფს დო მეძობელ სასანიდეფს შხირას ლჷმა უღჷდეს, ნამუქჷთ შანულამო გეშათუ ჟირხოლო იმპერიაშ ჭყანა, დო ნამუქჷთ რზა გუნწყჷ თინეფიშ დოჸუნალას.

თურქეფიშ ორდოშიანი ისტორია

რედაქტირაფა
  თარი სტატია: თურქეფიშ სახაკანე.

ისტორიკოსეფი ზოგადო უხუჯანდეს, ნამჷ-და თურქეფი ოხორანდეს რეგიონს, ნამუთ ცენტრალური აზიაშე ცჷნდჷრშახ იფაჩუ. ისტორიულო, თინეფქ ჯვ. წ. VI ოშწანურაშ უკული გჷმიქიმინეს.[20] ორდოშიანი ზოხო თურქული ტომეფქ, ხუნუშ კონფედერაციაშ დალიას (ხანიშ დინასტიაწკჷმა ართო),[21] ჯვ.წ. 200 წანაშ გიშარჩქინდეს.[20] მაართაშე თურქეფი მოძინაფილი რდჷ ჩინურ ტექსტის, სოდე ეშანილი რდჷ თურქული ტომეფიშ ოვაჭარე ურთიართობეფი სოგდიალეფწკჷმა, აბრეშუმიშ რზაშ მანგას.[22] შხირას ვარაუდენა, ნამჷ-დახუნუ, ეშანილი ხანიშ დინასტიაშ დინნაჭარეფს, რდჷ პროტო-თურქული ტომი.[23][24][25][26][27]

ჰუნეფიშ ლესქერი ატილაშ მართუალათ, ნამუქჷთ V ოშწანურას მიშაბურსჷ დო ქჷდიჸუნუ ევროპაშ დიდი ნორთი, შილებე დორთილჸოფედკო თურქული წჷმოულობაშ დო ხუნუშ ნოგორი.[21][28][29] კანკალე მარკვიალი ანტკიცენს, ნამჷ-და ჰუნეფი ართ-ართი მაართა თურქული ტომი რდჷ, შხვეფი — ანტკიცენა, ნამჷ-და თინეფი მონღოლური წჷმოულობაშ რენან.[30]

VI ოშწანურას, ხუნუშ აკოცჷმაშე 400 წანაშ უკული, დინოხოლენი აზიას თურქული კათეფიშ ხემანჯღვერეობაქ გეგნორთჷ გიოქთურქეფიშ ხეშა. ორდოშიანი ხუნუშ კონფედერაციას მარენჯ გიოქთურქეფქ, ქისქილიდეს მუნეფიშ ტრადიციეფი დო ომართუალე გჷმოცადაფა. 552 წანაშე 745 წანაშახ, გიოქთურქეფქ აკაართიანეს თურქი გეგია ტომეფი გიოქთურქეფიშ იმპერიას. გიოქთურქეფიშ ჯოხო მოურს Gök, ნამუთ შანენს „ლენს“ ვარდა „ცაშურს“. ხუნუშე გინორთი, გიოქთურქეფიშ სახანეს დორხველი ობორჯე ხანეფი ჸუნდჷ, აშინაშ კლანშე, ნამუეფით იკონტროლირებუდეს სხუნუშ ტომიშით. სახანექ ქიგირზინუ მუში ორიგინალური რელიგიაშ ელემენტეფი, ნამუეფით შამანიზმი დო ტენგრიზმი რე, თეშ უმკუჯინალო, თინეფქ მიღეს ბუდისტი ბერეფიშ მისიონერეფი დო მეჸუნდეს პრაქტიკულ სინკრეტულ რელიგიას. გიოქთურქეფი მაართა თურქი კათა რდჷ, ნამუეფით ჭარუნდეს ჯვეში თურქულით, ორხონიშ სკრიპტიშ გჷმორინაფათ. სახანე, მაართა სახენწჷფოთ რდჷ ჩინებული, მუჭოთ „თურქ“. მორო, სახაკანე საბოლათ აკოცჷ, დინასტიური კონფლიქტეფიშ შედეგო, მარა ჯოხო „თურქ“, მოგვიანაფათ მიარე ქიანაქ დო კათაქ მიღჷ.

თურქი კათეფი დო თინეფიშ მოჯგირე ბუნეფქ, გჷნიხორეს თურქესტანიშ ბჟადალშე, ნამუთ ამდღა მონღოლეთის იკათუანს, ბჟაეიოლ ევროპაშ, ირანიშ პლატოშ, ანატოლიაშ დო თეხანური თურქეთიშ მალობათ, მუსხირენი დიდი რეღმათ. მაართა გოფაჩუაშ თარიღი უჩინებუ რე. მიარე ბურჯაფიშ უკული, თურქეფქ გაჭყეს დორხველი სახენწჷფო, მოგვიანაფათ — ოსმალეთიშ იმპერია ქჷდარსხუეს. მიგრაციაშ უთარაში ეტაპიქ შქა ოშწანურეფს უხვადუ, მუჟამსჷთ თურქეფქ აზიაშ, ევროპაშ დო არხო ბჟაეიოლიშ დიდ ნორთის გიფაჩესჷნ.[31] თინეფი თაშნეშე ჯვაროსნულ ლესქერობეფსჷთ ოკათუდეს.

სელჩუკეფიშ იმპერია

რედაქტირაფა

სელჩუკი თურქმენეფქ ქჷდარსხუეს შქა ოშწანურეფიშ იმპერია, ნამუთ აკონტროლენდჷ დიდ ტერიტორიას, დოჭყაფილი ჰინდუყუშიშ ბჟაეიოლშე ანატოლიაშახ დო ცენტრალური აზიაშე სპარსეთიშ ჸუჯიშახ. მასქერულ დიხეფშე, ნამუთ არალიშ ზუღაშ გოხოლუას იდვალუაფჷნ, სელჩუკეფქ აწუკინეს ხორასანიშ ტერიტორიაშა დო სოიშახ ბჟაეიოლ ანატოლიას დიჸუნუანდესჷნ, ქჷდიჸუნეს სპარსეთიშ მატერიკული ნორთი.[32]

სელჩუკეფიშ იმპერიაქ, 1037 წანას თოღრულ-ბეგიშით (1016-1063) დირსხუ. თოღრული ბაბუ, სელჩუკ-ბეგიშ ნარდი რდჷ, ნამუთ მუში ჯოხო, მუჭოთ სელჩუკეფიშ იმპერიას, თეშ სელჩუკეფიშ დინასტიას მეჩჷ. სელჩუკეფქ აკაართიანეს ბჟაეიოლი ისლამური ოქიანუს დოწეწილი პოლიტიკური სცენა დო გინმაჭყვიდირალი როლი ილაჸაფეს მაართა დო მაჟირა ჯვაროსნული ლესქერობეფიშ ბორჯის. კულტურაშ დო ნინაშ მაღალი სპარსიანიზაციაწკჷმა ართო, სელჩუკეფქ თაშნეშე შანულამი როლი ილაჸაფეს თურქ-სპარსული ტრადიციაშ გოვითარაფას, თაშნეშე სპარსული კულტურა ანატოლიაშათ გეგნიღეს.[33]

ოსმალეთიშ იმპერია

რედაქტირაფა
  თარი სტატია: ოსმალეთიშ იმპერია.
 
მეჰმედ II მიშურს კონსტანტინოპოლშა, ფაუსტო ზონაროშ ნახანტა.

ოსმალეთიშ ბეილიქიშ მაართა ნანანოღა, 1326 წანას, ნოღა ბურსას იდვალუაფუდჷ. ედირნე, ნამუთ 1361 წანას დიჸუნესჷნ,[34] ოსმალეთიშ გეჸვენჯი ნანანოღათ გჷნირთჷ. უმენტაშო ევროპას დო ანატოლიას გოფაჩუაშ უკული, 1453 წანას, ოსმალეთიქ გათუ ბიზანტიაშ იმპერიაშ დოჸუნალა, თიშ უკული, მუთ მეჰმედ II-ქ ქჷდიჸუნუ თიშ ნანანოღა — კონსტანტინოპოლი. ედირნეშ უკული, კონსტანტინეპოლქ იმპერიაშ ნანანოღათ გჷნირთჷ. XV, XVI, XVII ოშწანურეფს, ოსმალეთიშ იმპერიაქ გაგჷნძორჷ გოფაჩუა ბჟაეიოლ ანატოლიაშ, ცენტრალურ ევროპაშ, კავკაციაშ, ჩოორუე დო ბჟაეიოლ აფრიკაშ, სქირონაშქა ზუღაშ, დიდი სირიაშ, მესოპოტამიაშ დო არაბეთიშ ჩქონშ მალობათ.

 
ორქოშ ხანაშ სულთანი სულეიმან I.

ოსმალეთიშ ნძალაუფლება დო პრესტიჟიქ კონკის XVI დო XVII ოშწანურას მკიოჭირინუ, კერზოთ სულეიმან I-აშ მართუალაშ ბორჯის. ცენტრალური ევროპაშ, ბალკანეთიშ დოა ჟეჩ პოსპოლიტაშ პბჟათე ნორთშახ გოფაჩუაწკჷა ართო, იმპერიას შხირას უღუდჷ კონფლიქტი საღორონთო რომიშ იმპერიაწკჷმა.[35] თეშ მოხ, ტერიტორიული დებაშ გეშა, ოსმალეფი შხირასდ სპარსელეფწკჷმა ლჷმაშ კარს გერდეს. ზუაღაშა, სქირონაშქა ზუღაშა კონტროლიშ გეშა, იმპერია ობურჯუდჷ წიმინდე ლიგას, ნამუთ ჰაბსბურგიშ ესპანეთიშე, ვენეციაშ რესპუბლიკაშე დო ჰოსპიტალიერეფიშე აკმოდირთუდჷ. ინდოეთიშ ოკიანეს, ოსმალეთიშ ფლოტი შხირას აწმურედჷ პორტუგალიაშ ფლოტის, ბჟაეიოლი აზიას დო ბჟადალი ევროპას შქას ჸოფური ოვაჭარე მარშრუტეფშა მუში ტრადიციული მონოპოლიაშ ოთხილარო. თე მარშრუტი ახალი კონკურენციაშ წჷმი იჸუ, თიშ უკული, მუთ პორტუგალიარეფქ 1488 წანას, ჯგირი იმენდიშ კოდმეს მიოგორესჷნ.

1699 წანაშ კარლოვიციშ ხეკულუათ, ოსმალეთიქ ტერიტორიეფიშ დინაფა ქჷდიჭყჷ. ხეკულუათ, ოსმალეთიქ კანკალე ტერიტორია მიოდინუ. თე ხეკულუაშ მეჯინათ, ავსტრიაქ მიღჷ ედომუშამი უნგრეთი დო ტრანსილვანია, ბანატიშ მოხ; ვენეციაქ მიღჷ დალმატია, მორეაწკჷმა ართო; პოლონეთიქ — პოდოლია მიღჷ.[36] ედომუშამი XIX დო XX ოშწანურეფიშ გოძვენას, ოსმალეთიშ იმპერია აგჷნძორენდჷ ტერიტორიეფიშ დინაფას, თინეფს შქას მიოდინუა საბერძნეთი, ალჟირი, ტუნისი, ლიბია დო 1912-1913 წანეფიშ ბალკანეთიშ ლჷმეფიშ უკული, ბალკანეთით. XX ოშწანურაშ დაჭყაფუშახ, ანატოლია სქიდუდჷ მაირეეთნიკურ რეგიონო. რეგიონი გიშეგორუუდჷ კვიდრი მახორობაშ ეთნიკური მიარეფერუამობათ, თინეფს შქას რდეს თურქეფი, სომეხეფი, ასურალეფი, ქურთეფი, ბერძენეფი, ფრანგეფი დო იტალიარეფი (გიშაკერზაფილო გენუაშე დო ვენეციაშე). არძაჸურე ტერიტორიული დინაფეფიშ უკული, ოსმალეთიშ იმპერიაქ სუმი ფაშაშ მართუალაშ გიმე, ალიანსი გაჭყჷ გერმანიაწკჷმა, ნამუქჷთ ოსმალეთის ჯარს დო აკოანჯარაფათ მეხვარჷ. ოსმალეთიშ იმპერიაქ ქაკათჷ მაართა მოსოფელიშ ლჷმას (1914-1918) ცენტრალური ნძალეფიშჸურე დო საბოლათ დემარცხჷ. მაართა მოსოფელიშ ლჷმაშ უკული, დიდი ტერიტორიეფიშ დო კათეფიშ იმპერიაქ, მუსხირენი ახალ სახენწჷფოეფო დირთჷ.[37]

1918 წანაშ 30 გჷმათუთას, ხექ მიჭარინჷ მუდროსიშ ობორჯე ზეს, ნამუსჷთ 1920 წანაშ 10 მარაშინათუთას, სევრიშ ხეკულუაქ მაჸუნჷ, მორსხუეფიშით, ნამუთ დღას ვარდჷ რატიფიცირაფილი. სევრიშ ხეკულუაქ აკარღჷ ოსმალეთიშ იმპერია დო თინა აინძულჷ დიდ ტერიტორიულ დოთმობაშა საბერძნეთიშ, იტალიაშ, გოართოიანაფილ ომაფეშ დო საფრანგეთიშ სარგოთ.

თურქეთიშ რესპუბლიკა

რედაქტირაფა
 
მუსტაფა ქემალ ათათურქი (1881-1938)

კანკალე მორსხუე ქიანაშით, მაართა მოსოფელიშ ლჷმაშ უკული, თურქეთიშ გორკვიაფილი ტერიტორიეფიშ ოკუპაციაქ, აინძულჷ თურქეთის ერუანული ყარაფიშ გოჭყაფა.[35] ოურდუმე მადუდე ქემალ ათათურქიშ ხემანჯღვერალათ, ნამუქჷთ დუდი გიშერჩქინჷ გალიპოლიშ ბურჯაფიშ ბორჯის, თურქეთიშ ზოხორინალაშო ლჷმაშ ღანკი, სევრიშ ხეკულუაშ პიჯალეფიშ გოუქვაფა რდჷ.[38] 1922 წანაშ 18 ეკენიაშო, თურქეფქ საოკუპაციო ჯარეფი გეგშარაჸეს. 1 გერგობათუთას, ახალო დორსხუაფილი პარლამენტიქ, ფორმალურო გაუქვუ სასულთნე, ნამუშით ბოლოქ მაღჷ ოსმალეთიშ 623 წანაშ ჸოფას. 1923 წანაშ 24 კვირკვეს, ლოზანაშ ხეკულუათ საირქიანოთ აღიარეს ახალდორსხუაფილი „თურქეთიშ რესპუბლიკაშ“ სუვერენიტეტი, მუჭოთ ოსმალეთიშ იმპერიაშ მონძე სახენწჷფო, 1923 წანაშ 29 გჷმათუთას, რესპუბლიკა ოფიციალურო გჷმიცხადჷ, ახალი ნანანოღათ ანკარას.[35] უკული, თურქეთიშ მაართა პრეზიდენტო მუსტაფა ქემალქ გჷნირთჷ, ნამუქჷთ მიარე რადიკალური რეფორმა მანჯჷ, ნამუშ ღანკი, ოსმალეთიშ მონძალაშე, ახალი სეკულარული რესპუბლიკაშ გოჭყაფა რდჷ.[35] ოსმალური დუდგიორთუმალეფიშ გერთუმალაქ გეუქვუ, გემშართჷ ოსურეფიშ რსული პოლიტიკური ნებეფქ დო გიჭყჷ ახალი ჭარალუაშ სისტემაქ, ნამუთ გერსხილი რე ლათინურ ჭარალუას.[39] 1934 წანას, პარლამენტიშ გვარეფიშ გეშა კანონიშ მეჯინათ, მუსტაფა ქემალს ქიმიაჩჷ საპატიე გვარქ „ათათურქი“ (თურქეფიშ მუმა).[38]

 
რუზველტი, ინენიუ დო ჩერჩილი კაიროსშ მაჟირა კონფერენციას, ნამუქჷთ 1943 წანაშ 4-6 ქირსეთუთას იმანჯჷ.

თურქეთი, მაჟრა მოსოფელიშ ლჷმაშ (1939-45) გოძვენას ნეიტრალური რდჷ, მორო 1939 წანაშ გჷმათუთას, ქიანაქ ბრიტანეთწკჷმა ხეკულას მაჭარჷ ხე, ნამუშ მეჯინათ, ბრიტანეთი ვალდვალირი რდჷ დუთხილუდკო თურქეთი თიმ შვანს, დო გერმანია ქეგიანთხუდ-და. 1941 წანას, თურქეთშა მიშაჭკირუაშ ოშქურანჯობა რდჷ, მარა თენა ვამოხვალამე, ანკარაქ გერმანიაშ მოთხირს ვარია გჷმუცხადჷ, ნამუთ თხულენდჷ მუში ჯარიშ გინოჸონაფას სირიაშ დო სსრრ-შ ტერიტორიაშა, თურქეთიშ ტერიტორიაშით. გერმანია, ლჷმაშახ თურქეთიშ უდიდაში ოვაჭარე პარტნიორი რდჷ, თურქეთი — ლჷმაშ ბორჯის, აგჷნძორენდჷ ბიზნესიშ კეთებას ჟირხოლოჸურე. ქიანა ანჯარს ჟირხოლოჸურეშე ჸიდულენდჷ. მორსხუეეფი, თე პერიოდის ოცადუდეს გუჩერებდესკო გერმანალეფიშით ქრომიშ ჸიდირი (უჯგუში ბულათიშ მიოღებელო). 1942 წანაშ დაჭყაფუშე, მორსხუეეფი თურქეთის ოურდუმე ნძალით ოხვარუდეს. 1943 წანაშ გერგობათუთას, თურქეთიშ ლიდერეფქ რუზველტი დო ჩერჩილწკჷმა კაიროშ კონფერენციას მორაგადეფიშ უკული, ლჷმაშა კათაფაშ პიჯალა ქჷდოდვეს. 1944 წანაშ მარაშნათუთას, მუჟამსჷთ გერმანიაშ მარცხი იახოლებუდჷნ, თურქეთიქ თიწკჷამ ურთიართობა მიოტუ. 1945 წანაშ ფურთუთას, თურქეთიქ გერმანიას დო იაპონიას სიმბოლური ლჷმა გჷმუცხადჷ, ნამუშ უკული თის ნებაქ მიაჩჷ ქოკათაფუდკო გოეროსჷნ.[40][41]

თეწკჷმა ართო, ურთიართობეფქ მოსკოვწკჷმა გეუფრაშჷ, ნამუქჷთ რგილი ლჷმაშ დოჭყაფაშო ბაძაძი გაჭყჷ.სხუნუეფიშ რსხუშით თურქულ საროტეფშა ოურდუმე ბაზეფიშ დცალუაშ მოთხირქ, 1947 წანას, აინძულჷ ააშ-ს გჷმაცხადას ტრუმენიშ დოქტრინა. დოქტრინაქ გჷმოხანტჷ ამერიკაშ გეგმა, თურქეთიშ დო საბერძნეთიშ უშქურანჯობაშ უნარღელჸოფელო, შედეგო გეხორციელჷ ამერიკაშ ფართომასშტაბამი ოურდუმე დო ეკონომიკური ალარინაქ.[42]

თურქეთიშ გოეროშ ნძალეფიშ აკოდგინალაუს კორეაშ ლჷმას კათაფას უკული, 1952 წანას, თურქეთი ნატოშ მაკათურო გჷნირთჷ, ნამუშით თიქ სსრრ-იშ სქირონაშქა ზუღას რეგიონიშ ექსპანსიას წჷმი აწუდირთჷ. კვიპროსის ვითწანიანი ეთნიკური ნძალადობაშ დო 1974 წანას, ბერძენი ბოევიკეფიშ მონწყილი გინორთაფაშ შედეგო, მუჟამსჷთ გეგთარაგუეს პრეზიდენტი მაკარიოს III დო ქჷდარინეს ნიკოს სამპსონი, მუჭოთ დიქტატორი, თურქეთიქმა 1974 წანას გემშიჭკირჷ კვიპროსშა, თურქი ეთნოსიშ ოთხილარო. ჩხორო წანაშ უკული, გიჭყჷ ოორუეთ კვიპროსიშ თურქულ რესპუბლიკაქ. თურქეთი აკა ქიანა რე, ნამუქჷთ აღუიარჷ ოორუე კვიპროსიშ თურქული რესპუბლიკა, მუჭოთ ზოხორინელი სახენწჷფო.[43]

1945 წანას, ქიანაქ ართპარტიული სისტემაშე მაირეპარტიულ დემოკრატიულ სისტემაშა გეგნორთჷ. თურქული დემოკრატიაქ რანწკი ოურდუმე გინორთაფაშ შედეგო დირცუ, კერზოთ 1960 წანაშ, 1971 წანაშ დო 1980 წანაშ უკული.[44] 1984 წანას, ქურთისტანიშ მოხანდეეფიშ პარტიაქ თურქეთიშ თარობაშ სააწმარენჯოთ არყება წჷმიჭყჷ. კონფლიქტი, ნამუშ შედეგო 40,000-შე უმოსი ადამიერქ გოჭყორდჷნ, ასე ხოლო იგჷნძორებუ.[45] თურქეთიშ ეკონომიკა, ბჟაეიოლ ევროპაშ რეგიონს არძაშე ჭყანიერი რე. ეკონომიკას ლიბერალური პოლიტიკაშ მანჯებაშ უკული, ქიანაშ ეკონომიკაქ ოგინაფლო ბიწორას გევითარჷ. ასე თურქეთიშ ეკონომიკაშ თარ წყუს წჷმარინუანს ოფუტეშ მეურნობა, მანქანეფიშაკოგაფა, ტექსტილი დო ტურიზმი.[46] ბოლო ბორჯის თურქეთის გოვითარაფილჷ მოლინეფქ (გინორთაფაშ ცადებაქ დო ტერორიზმიშ მაღალი მაძირაფალქ), სერიოზული გავალი მიორინუ თურქეთიშ ეკონომიკას, კერზოთ ტურიზმის, ნამუსჷთ ეკონომიკას ართ-ართი თარი აბანი უკებჷ. თეშ მაგვარებელო, ხეშუულება ოქიმინჯე ბიჯგებს დვანს, ნამუთ უშქურანჯობაშ ზჷმეფიშ გომანგარებათ რე გჷმოხანტილი.

ლიტერატურა

რედაქტირაფა
  • სვანიძე, მიხეილ. თურქეთიშ ისტორია (არტანუჯი, 2007).
  • Ahmad, Feroz. The Making of Modern Turkey (Routledge, 1993),
  • Barkey, Karen. Empire of Difference: The Ottomans in Comparative Perspective. (2008) 357pp excerpt and text search
  • Findley, Carter V. The Turks in World History (2004) ISBN 0-19-517726-6
  • Findley, Carter V. Turkey, Islam, Nationalism, and Modernity: A History (2011)
  • Finkel, Caroline. Osman's Dream: The History of the Ottoman Empire (2006), standard scholarly survey excerpt and text search
  • Freeman, Charles (1999). Egypt, Greece and Rome: Civilizations of the Ancient Mediterranean. Oxford University Press. ISBN 0198721943.
  • Goffman, Daniel. The Ottoman Empire and Early Modern Europe (2002) online edition
  • Goodwin, Jason. Lords of the Horizons: A History of the Ottoman Empire (2003) excerpt and text search
  • Hornblower, Simon; Antony Spawforth (1996). The Oxford Classical Dictionary. Oxford University Press.
  • Hale, William. Turkish Foreign Policy, 1774-2000. (2000). 375 pp.
  • Inalcik, Halil and Quataert, Donald, ed. An Economic and Social History of the Ottoman Empire, 1300-1914. 1995. 1026 pp.
  • Kedourie, Sylvia, ed. Seventy-Five Years of the Turkish Republic (1999). 237 pp.
  • Kedourie, Sylvia. Turkey Before and After Ataturk: Internal and External Affairs (1989) 282pp
  • E. Khusnutdinova, et al. Mitochondrial DNA variety in Turkic and Uralic-speaking people. POSTER NO: 548, Human Genome Organisation 2002 Archived 2012-02-22 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
  • Kinross, Patrick). The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire (1977) ISBN 0-688-03093-9.
  • Kosebalaban, Hasan. Turkish Foreign Policy: Islam, Nationalism, and Globalization (Palgrave Macmillan; 2011) 240 pages; examines tensions among secularist nationalism, Islamic nationalism, secular liberalism, and Islamic liberalism in shaping foreign policy since the 1920s; concentrates on era since 2003
  • Kunt, Metin and Woodhead, Christine, ed. Süleyman the Magnificent and His Age: The Ottoman Empire in the Early Modern World. 1995. 218 pp.
  • Lloyd, Seton. Turkey: A Traveller’s History of Anatolia (1989) covers the ancient period.
  • Mango, Andrew. Ataturk: The Biography of the Founder of Modern Turkey (2000) ISBN 1-58567-011-1
  • Mango, Cyril. The Oxford History of Byzantium (2002). ISBN 0-19-814098-3
  • Marek, Christian (2010), Geschichte Kleinasiens in der Antike C. H. Beck, Munich, ISBN 9783406598531 (review: M. Weiskopf, Bryn Mawr Classical Review 2010.08.13).
  • Ostrogorsky, George. History of the Byzantine State (1969). excerpt and text search
  • Quataert, Donald. The Ottoman Empire, 1700-1922 (2005), standard scholarly survey excerpt and text search
  • Shaw, Stanford J., and Ezel Kural Shaw. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Vol. 2, Reform, Revolution, and Republic: The Rise of Modern Turkey, 1808–1975. (1977). excerpt and text search ISBN 0-521-29163-1
  • Thackeray, Frank W., John E. Findling, Douglas A. Howard. The History of Turkey (2001) 267 pages online
  • Vryonis, Jr., Speros. The Decline of Medieval Hellenism in Asia Minor and the Process of Islamization from the Eleventh through the Fifteenth Century (1971).
  • Zurcher, Erik J. Turkey: A Modern History (3rd ed. 2004) excerpt and text search

თაშნეშე ქოძირით

რედაქტირაფა

სქოლიო

რედაქტირაფა
  1. ↑ Library of Congress. U.S. Govt
  2. ↑ Douglas Arthur Howard. The History of Turkey. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-30708-9. კითხირიშ თარიღი: 2 April 2013. 
  3. ↑ A modern study is D.F. Graf, The Persian Royal Road System, 1994.
  4. ↑ http://www.ushistory.org/civ/6f.asp
  5. ↑ Christopher Webber, Angus McBride (2001). The Thracians, 700 BC–AD 46. Osprey Publishing. ISBN 1-84176-329-2. 
  6. ↑ Joseph Roisman,Ian Worthington. "A companion to Ancient Macedonia" John Wiley & Sons, 2011. ISBN 144435163X pp 135-138, p 343
  7. ↑ (1994) [[[:თარგი:Google books]] The Cambridge Ancient History]. Cambridge University Press, ხს. 444. ISBN 978-0-521-23348-4. კითხირიშ თარიღი: 7 April 2013. 
  8. ↑ The Expedition of Cyrus. კითხირიშ თარიღი: 24 December 2014.
  9. ↑ Herodotus. Histories, Book V.
  10. ↑ John Boardman, I.E.S. Edwards, E. Sollberger, and N.G.L. Hammond. The Cambridge Ancient History, Volume 3, Part 2: The Assyrian and Babylonian Empires and Other States of the Near East, from the Eighth to the Sixth Centuries BC. Cambridge University Press, 1992, p. 612. "Thrace possessed only fortified areas and cities such as Cabassus would have been no more than large villages. In general the population lived in villages and hamlets."
  11. ↑ John Boardman, I.E.S. Edwards, E. Sollberger, and N.G.L. Hammond. The Cambridge Ancient History, Volume 3, Part 2: The Assyrian and Babylonian Empires and Other States of the Near East, from the Eighth to the Sixth Centuries BC. Cambridge University Press, 1992, p. 612. "According to Strabo (vii.6.1cf.st.Byz.446.15) the Thracian -bria word meant polis but it is an inaccurate translation."
  12. ↑ Mogens Herman Hansen. An Inventory of Archaic and Classical Poleis: An Investigation Conducted by The Copenhagen Polis Centre for the Danish National Research Foundation. Oxford University Press, 2005, p. 888. "It was meant to be a polis but this was no reason to think that it was anything other than a native settlement."
  13. ↑ Christopher Webber and Angus McBride. The Thracians 700 BC-AD 46 (Men-at-Arms). Osprey Publishing, 2001, p. 1. "They lived almost entirely in villages; the city of Seuthopolis seems to be the only significant town in Thrace not built by the Greeks (although the Thracians did build fortified refuges)."
  14. ↑ cite web|url=http://www.wsu.edu/~dee/GREECE/PERSIAN.HTM%7Carchiveurl=http://www.webcitation.org/5uNLYWJA2%7Carchivedate=20[ღურელი რსხილი] November 2010|title=Ancient Greece: The Persian Wars|author=Hooker, Richard|publisher=Washington State University, Washington, United States|accessdate=22 December 2006|date=6 June 1999}}
  15. ↑ (15 September 2011) The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000-323 BCE). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-537614-2. კითხირიშ თარიღი: 23 March 2013. 
  16. ↑ The Metropolitan Museum of Art, New York (October 2000). Anatolia and the Caucasus (Asia Minor), 1000 B.C. – 1 A.D. in Timeline of Art History.. New York: The Metropolitan Museum of Art. დოარქივაფილი რე ორიგინალშე 14 December 2006-ს. კითხირიშ თარიღი: 21 December 2006.
  17. ↑ (2000) [[[:თარგი:Google books]] Eerdmans Dictionary of the Bible]. Wm. B. Eerdmans Publishing, ხს. 61. ISBN 978-0-8028-2400-4. კითხირიშ თარიღი: 24 March 2013. 
  18. ↑ Theo van den Hout (27 October 2011). [[[:თარგი:Google books]] The Elements of Hittite]. Cambridge University Press, ხს. 1. ISBN 978-1-139-50178-1. კითხირიშ თარიღი: 24 March 2013. 
  19. ↑ Daniel C. Waugh (2004). Constantinople/Istanbul. University of Washington, Seattle, Washington. კითხირიშ თარიღი: 26 December 2006.
  20. ↑ 20.0 20.1 Peter Zieme: The Old Turkish Empires in Mongolia. In: Genghis Khan and his heirs. The Empire of the Mongols. Special tape for Exhibition 2005/2006, p. 64
  21. ↑ 21.0 21.1 Findley (2005), p. 29.
  22. ↑ "Etienne de la Vaissiere", Encyclopædia Iranica article:Sogdian Trade Archived 2009-12-20 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine. , 1 December 2004.
  23. ↑ Silk-Road:Xiongnu
  24. ↑ Yeni Türkiye Archived 2017-11-08 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
  25. ↑ The Rise of the Turkic People
  26. ↑ Early Turkish History
  27. ↑ "An outline of Turkish History until 1923." Archived 2007-10-12 ვებ-ხასჷლას Wayback Machine.
  28. ↑ Chinese History – The Xiongnu
  29. ↑ G. Pulleyblank, "The Consonantal System of Old Chinese: Part II", Asia Major n.s. 9 (1963) 206–65
  30. ↑ The Origins of the Huns
  31. ↑ Carter V. Findley, The Turks in World History (Oxford University Press, October 2004) ISBN 0-19-517726-6
  32. ↑ Jackson, P. (2002). „Review: The History of the Seljuq Turkmens: The History of the Seljuq Turkmens“. Journal of Islamic Studies 13 (1): ხს. 75–76. DOI:10.1093/jis/13.1.75. 
  33. ↑ Grousset, Rene, The Empire of the Steppes (Rutgers University Press, 1991), 574.
  34. ↑ Inalcık, Halil (1978). The Ottoman Empire: conquest, organization and economy. Variorum ReprintsPress. ISBN 0-86078-032-5. 
  35. ↑ 35.0 35.1 35.2 35.3 Jay Shaw, Stanford (1977). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Cambridge University Press. ISBN 0-521-29163-1. 
  36. ↑ Robert Bideleux, Ian Jeffries, A History of Eastern Europe, 1998, p. 86.
  37. ↑ Roderic H. Davison; Review "From Paris to Sèvres: The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919–1920" by Paul C. Helmreich in Slavic Review, Vol. 34, No. 1 (Mar. 1975), pp. 186–187
  38. ↑ 38.0 38.1 Mango, Andrew (2000). Ataturk. Overlook. ISBN 1-58567-011-1. 
  39. ↑ Kinross, John (2001). Atatürk: A Biography of Mustafa Kemal, Father of Modern Turkey. Phoenix Press. ISBN 1842125990. 
  40. ↑ Erik J. Zurcher, Turkey: A Modern History (3rd ed. 2004) pp 203-5
  41. ↑ A. C. Edwards, "The Impact of the War on Turkey," International Affairs (1946) 22#3 pp. 389-400 in JSTOR
  42. ↑ Huston, James A. (1988). Outposts and Allies: U.S. Army Logistics in the Cold War, 1945–1953. Susquehanna University Press. ISBN 0-941664-84-8. 
  43. ↑ “Timeline: Cyprus“, British Broadcasting Corporation, 2006-12-12. კითხირიშ თარიღი: 2006-12-25. 
  44. ↑ Hale, William Mathew (1994). Turkish Politics and the Military. Routledge, UK. ISBN 0-415-02455-2. 
  45. ↑ “Turkey's PKK peace plan delayed“, BBC, 2009-11-10. კითხირიშ თარიღი: 2010-02-06. 
  46. ↑ Nas, Tevfik F. (1992). Economics and Politics of Turkish Liberalization. Lehigh University Press. ISBN 0-934223-19-X. 
გორილი რე "https://xmf.wikipedia.org/w/index.php?title=თურქეთიშ_ისტორია&oldid=220510"-შე